Działania badawcze dążyły do uzyskania ścisłej porównywalności wyników egzaminów prowadzonych w kolejnych latach od 2002 roku. Miały także na celu przeliczenie dowolnego wyniku z danego roku na punktację z roku, który został wybrany jako tzw. rok porównawczy. Pozwoliło to na porównanie wyników wszystkich edycji egzaminu i uzyskanie informacji o tym, czy poziom umiejętności na kolejnych szczeblach edukacyjnych w poszczególnych latach zmieniał się, czy pozostawał na tym samym poziomie. Biorąc pod uwagę, że rok 2011 to ostatni rok, w którym do egzaminu gimnazjalnego przystąpili uczniowie kształceni zgodnie z podstawą programową obowiązującą do 1 września 2009 roku, problemem było nie tylko przeprowadzenie zrównania wyników egzaminów weryfikujących poziom umiejętności wymaganych przez tę podstawę, ale również przygotowanie odpowiednich narzędzi umożliwiających kontynuację zrównywania przy zmienionej podstawie programowej. Dlatego też do pierwszego etapu zrównywania wyników egzaminów zewnętrznych wybrano egzamin gimnazjalny (etap drugi dotyczył analizy porównawczej wyników egzaminów zewnętrznych na sprawdzianie w szóstej klasie szkoły podstawowej i egzaminie gimnazjalnym: http://bibe.ibe.edu.pl/7939-analiza-porownawcza-wynikow-egzaminow-zewnetrznych--sprawdzian-w-szostej-klasie-szkoly-podstawowej-i-egzamin-gimnazjalny.html). W projekcie zastosowano następujące metody i techniki: pomiar dydaktyczny – badania testowe na reprezentatywnej próbie uczniów w celu zrównania wyników egzaminów; badania ankietowe uczniów i nauczycieli uczących w klasach włączonych do próby; analiza dokumentów i danych empirycznych – wtórna analiza wyników egzaminów 2002-2010 w kontekście właściwości pomiarowych poszczególnych zadań i całych testów; komputerowe analizy symulacyjne; analizy statystyczne prowadzące do zrównania wyników z zastosowaniem metod w ramach teorii wyniku zadania (IRT); jakościowe i ilościowe analizy wyników egzaminacyjnych wykalibrowanych względem roku bazowego. Badania – przeprowadzone  w 440 losowo wybranych gimnazjach w całym kraju – realizowano w dwóch kolejnych dniach za pomocą testu podobnego do egzaminu gimnazjalnego w jednej, wybranej losowo, klasie w szkole. W badaniach wzięło udział 9226 uczniów w części humanistycznej oraz 9185 w części matematyczno-przyrodniczej. Przeprowadzono również badania ankietowe 2176 nauczycieli. W trakcie badań prowadzone były kontrole w szkołach, kontrola szkolenia koordynatorów ankieterów i szkolenia osób kodujących odpowiedzi do zadań otwartych. Na zlecenie Instytutu Badań Edukacyjnych badania w szkołach prowadziły firmy PBS DGA oraz CBOS.