Abstrakt: |
Celem badania była odpowiedź na następujące pytania: jak przebiega proces argumentowania w dyskursie narracyjnym dzieci w wieku przedszkolnym (od czterech do siedmiu lat); jaką strukturę przyjmuje argumentacja w dyskursie narracyjnym; jaki jest wkład uczestników tego dyskursu (współnarratorów i słuchacza) w jej tworzenie; jakie funkcje pełni argumentowanie w dyskursie narracyjnym dzieci. Badaniem objęto 144 dzieci (48 dzieci na każdym z trzech poziomów wieku: 4;3-4;9, 5;3-5;9, 6;3-6;9). Kryterium doboru był prawidłowy rozwój pod względem funkcjonowania językowego (oceniony przez wychowawcę grupy przedszkolnej i psychologa opiekującego się placówką). Dzieci badane były w triadach – dwóch współnarratorów i słuchacz. 96 dzieci (po 32 na każdym poziomie wieku) wystąpiło w rolach współnarratorów i opowiadało rówieśnikom o treści obejrzanego filmu; 48 dzieci (po 16 na każdym poziomie wieku) występowało w rolach słuchaczy, nie oglądali filmu, mogli zadawać opowiadającym pytania. Współnarratorami były dzieci tej samej płci, słuchaczami byli rówieśnicy tej samej lub innej płci (po 50% przypadków). Później dzieci wykonywały wspólnie książeczkę obrazkową, ilustrującą treść filmu, każde z dzieci rysowało do niej swój obrazek. Badający nagrywał wypowiedzi dzieci i rejestrował na odpowiednich arkuszach ich aktywność niewerbalną. Dzieci w wieku przedszkolnym wykorzystywały argumentowanie z różną częstością w odniesieniu do obu poziomów zadania współnarracji. Argumentowanie znacznie rzadziej dotyczyło strony interakcyjnej dyskursu, regulowało proces tworzenia tekstu narracyjnego. Dzieci czteroletnie nie posługiwały się w tym celu argumentowaniem. Częściej argumentowanie odnosiło się do strony semantycznej konstruowanego tekstu. Zaobserwowano tu dwa kierunki wpływu argumentacji na strukturę tekstu opowiadania. Argumenty przytaczane w sytuacjach spornych rozwijały linię narracji lub wzbogacały tekst o bardziej szczegółowe informacje, nie wprowadzały przy tym nowych sytuacji odniesienia. Natomiast w sytuacjach bezspornych zarówno rozwijały one linię narracji, jak i rozbudowywały pole narracji, przyczyniając się nawet w kilku przypadkach do zwiększenia złożoności semantycznej konstruowanego tekstu. Dominująca była rola inicjatora dyskursu, który w każdej z wyodrębnionych sytuacji spornych kwestionował treści wprowadzone przez kontynuatora i doprowadzał do wymiany argumentów. Dominującą strukturą okazała się argumentacja prosta, choć dzieci starsze niż czteroletnie konstruowały także bardziej złożone struktury argumentacyjne; w większości były one konstruowane indywidualnie przez uczestników dyskursu. |