BIBE
polski   english
Strona główna Instytut badań edukacyjnych
BIBE
Evidence Informed Policy
Zobacz również
Nasze strony
O pracowni

Zespół Pracowni BIBE zajmuje się przede wszystkim monitorowaniem i opracowaniem badań za lata 1989-2015 prowadzonych w zakresie szeroko pojętej edukacji.   >> więcej


napisz do nas
bibe@ibe.edu.pl

PISA

Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów (Programme for International Student Assessment) jest koordynowany przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). W badaniu mierzone są umiejętności 15-latków w zakresie czytania (rozumienia i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury), matematyki oraz nauk przyrodniczych. Badanie jest realizowane w cyklu trzyletnim, począwszy od 2000 roku. Metodologia badania pozwala na porównywanie wyników z każdej dziedziny w czasie. W każdym cyklu jedna umiejętność jest traktowana jako wiodąca, np. w 2000 roku było to czytanie, w 2003 – matematyka, w 2006 – nauki przyrodnicze.

więcej

Badanie PISA prowadzone jest w każdym kraju w oparciu o te same zasady realizacji, te same kwestionariusze oraz taki sam pomiar umiejętności uczniów. PISA wyróżnia się definiowaniem mierzonych umiejętności. Podstawą konstrukcji założeń pomiaru nie są programy nauczania (jak to ma miejsce np. w badaniu TIMSS). Testy konstruuje się na podstawie uzgodnień międzynarodowych ekspertów dotyczących tego, co każdy uczeń kończący kształcenie powszechne powinien wiedzieć i potrafić, by sprawnie funkcjonować we współczesnym świecie. W Programie PISA, oprócz krajów OECD, wzięły udział także kraje niezrzeszone, zainteresowane porównaniem osiągnięć własnych uczniów z wynikami krajów OECD.

Kraje OECD: Australia, Austria, Belgia, Chile, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Japonia, Kanada, Korea, Luksemburg, Meksyk, Niemcy, Norwegia, Nowa Zelandia, Polska, Portugalia, Słowacja, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, USA, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.

Kraje niezrzeszone: Argentyna, Azerbejdżan, Brazylia, Bułgaria, Chiny, Tajpei, Chorwacja, Czarnogóra, Estonia, Hongkong-Chiny, Indonezja, Izrael, Jordania, Katar, Kirgistan, Kolumbia, Lichtenstein, Litwa, Łotwa, Macao-Chiny, Rosja, Rumunia, Serbia, Słowenia, Tajlandia, Tunezja, Urugwaj.

W Polsce badanie prowadzi Instytut Filozofii i Socjologii PAN. Od roku 1999 krajowym koordynatorem badania jest dr hab. Michał Federowicz. W badaniu PISA 2000 w Polsce uczestniczyli uczniowie liceów ogólnokształcących, techników i zasadniczych szkół zawodowych. Wprowadzenie gimnazjów do systemu edukacji spowodowało, że w kolejnych cyklach badani byli uczniowie ostatnich klas gimnazjów. Z inicjatywy polskiego zespołu PISA w latach 2006 i 2009 w Polsce realizowano dodatkową, krajową część badania, która objęła uczniów pierwszych klas szkół ponadgimnazjalnych, co daje znacznie bogatsze możliwości analizy osiągnięć uczniów. Dokumentacja badania oraz zanonimizowane dane z badań PISA są dostępne na stronach OECD, co umożliwia prowadzenie analiz nie tylko zespołom realizującym badanie w poszczególnych krajach, lecz także badaczom z innych ośrodków. Przygotowano także interaktywny moduł umożliwiający przeglądanie wyników.

W edycji badania z 2012 roku uczniowie poprawili swój średni wynik o 23 punkty. Polskie 15-latki lepiej niż ich rówieśnicy z krajów OECD rozwiązywali zadania matematyczne dotyczące rozumowania i argumentacji oraz użycia i tworzenia strategii. W zakresie rozumowania polscy uczniowie znaleźli się w czołówce; w UE lepsi okazali się tylko Finowie i Estończycy. Jeśli chodzi o umiejętność czytania i interpretacji Polacy okazali się tak samo dobrzy jak Finowie i Irlandczycy. Średni wynik w tym zakresie w przypadku polskich uczniów poprawił się o 18 punktów.

PISA 2000:

Białecki, I. i Haman, J. (2000). Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD/PISA. Wyniki polskie – raport z badań. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

PISA 2003:

Federowicz, M. (red.). (2007). Umiejętności polskich gimnazjalistów: pomiar, wyniki, zadania testowe z komentarzami. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.

PISA 2006:

Bartnik E. i in. (2006). Wyniki badania 2006 w Polsce. Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD PISA. Pobrane z http://www.ifispan.waw.pl/pliki/pisa_raport_2006.pdf

PISA 2009:

Federowicz, M. (red.). (2009). Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD PISA. Wyniki badania 2009 w Polsce . Pobrane z http://www.ifispan.waw.pl/pliki/pisa_2009.pdf

PISA 2012:

Instytut Filozofii i Socjologii PAN. (2013). PISA : Wyniki badania 2012 w Polsce. Pobrane z http://www.ibe.edu.pl/pl/o-instytucie/aktualnosci/293-pisa-2012-wyniki

PISA Country Profiles (http://pisacountry.acer.edu.au/).
PISA. (bdw.). W: OECD: Better Policies for Better Life. Pobrane 19 lutego 2014 z http://www.pisa.oecd.org

CivEd

Badanie Edukacji Obywatelskiej (Civic Education Study - CivEd) to badanie porównujące osiągniecia uczniów w zakresie wiedzy obywatelskiej, zorganizowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Osiągnięć Edukacyjnych (International Association for the Evaluation of Educational Achievement – IEA). W program zaangażowanych było 51 krajów, z czego 28 zdecydowało się na udział w badaniach. W Polsce badanie koordynował prof. dr hab. Krzysztof Koseła z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.

więcej

Celem CivEd było określenie poziomu wiedzy i postaw obywatelskich uczniów czternastoletnich. Projekt rozłożono na dwa etapy. Celem pierwszego etapu (lata 1996–1998) było systematyczne, jakościowe opisanie kontekstu edukacji obywatelskiej oraz zebranie informacji potrzebnych do skonstruowania narzędzi mierzących wiedzę, postawy i zachowania obywatelskie uczniów. W drugim etapie (1999) przeprowadzono badanie wiedzy i postaw związanych z zachowaniem obywatelskim 14-latków. Narzędziami badawczymi były kwestionariusz ucznia oraz test. W roku 2000 w niektórych krajach, w tym także w Polsce, przeprowadzono dodatkowy, opcjonalny segment badania, skierowany do populacji 17-latków. Obejmował on także pomiar wiedzy ekonomicznej.

W międzynarodowym badaniu CivEd 1999 we wszystkich krajach wzięło udział 90 tysięcy 14-latków, którzy rozwiązywali test i wypełniali ankietę, odpowiadając na pytania dotyczące zagadnień związanych z życiem obywatelskim, takich jak: demokracja, naród, obywatelstwo, zaufanie do instytucji państwowych, prawa polityczne kobiet, kwestie dotyczące przyszłej działalności obywatelskiej etc. Równolegle z badaniami uczniów przeprowadzono wywiady z dyrektorami szkół i nauczycielami trzech przedmiotów: wiedzy o społeczeństwie, historii i języka polskiego. Test mierzył trzy obszary wiadomości i umiejętności obywatelskich: ogólną wiedzę obywatelską, wiedzę dotyczącą pojęć związanych z funkcjonowaniem demokracji oraz umiejętność interpretacji komunikatów politycznych.

W testach CivEd IEA polscy 14-letni uczniowie znaleźli się na pierwszym miejscu pod względem wyników testu wiedzy obywatelskiej. Badanie powtórzone na zbiorowości młodzieży starszej (2001) pokazało relatywnie niski przyrost wiedzy obywatelskiej.
Koseła, K., Dolata, R., Wiłkomirska, A. i Zielińska, A. (2004). <i>Młodzi obywatele. Wyniki międzynarodowych badań młodzieży</i>. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

CIVED. (bdw.). W: <i>International Association for the Evaluation of Educational Achievement</i>. Pobrane z http://www.iea.nl/cived.html
IEA Civic Education Study (http://www.terpconnect.umd.edu/~jtpurta/).
International Civic and Citizenship Education Study (http://iccs.acer.edu.au/).
International Civic and Citizenship Education Study 2009 http://www.iea.nl/iccs_2009.html
Kontynuacją badania CivED jest Civic and Citizenship Education Study - ICCS.

Raport z badania ICCS 2009:
http://www.iea.nl/fileadmin/user_upload/Publications/Electronic_versions/ICCS_2009_European_Report.pdf

PIAAC

Międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych (Programme for the International Assessment of Adult Competencies) jest odpowiedzią na coraz większe zainteresowanie umiejętnościami osób dorosłych. Powszechne jest już przekonanie, że to od wiedzy i umiejętności, a nie od poziomu wykształcenia formalnego, zależy pomyślność rozwoju gospodarczego, stąd poszukuje się sposobów poprawy jakości kształcenia i szkolenia.

więcej

Nowatorstwo badania PIAAC polega na sprawdzeniu umiejętności, a nie poziomu wykształcenia formalnego. Dzięki wynikom badania PIAAC możliwe jest poznanie rzeczywistej efektywności systemów edukacji na świecie. Celem badania jest wyciągnięcie wniosków odnoszących się do średniego poziomu umiejętności i jego zróżnicowania w każdym kraju – a nie ocena umiejętności pojedynczych osób wylosowanych do badania.

Badanie zrealizowano w 24 krajach na przełomie lat 2011/2012. Poziom umiejętności Polaków w wieku od 16 do 65 lat okazał się niższy w porównaniu z przeciętnym poziomem umiejętności pozostałych badanych z krajów OECD (267 punktów wobec 273 – w zakresie rozumienia tekstu; 260 punktów wobec 269 – w zakresie rozumowania matematycznego). Osoby młode (w wieku 16-24 lat) osiągnęły wyniki wyższe niż przeciętne dla wszystkich osób dorosłych, a różnice między generacjami w Polsce okazały się jednymi z większych. Ponadto, badanie pokazało zróżnicowanie polskich studentów – najsłabsze wyniki uzyskały osoby studiujące pedagogikę, najwyższe – studenci zdrowia i opieki społecznej oraz nauk przyrodniczych, matematyki i informatyki (różnice wynosiły 20–30 punktów).

Rynko, M. (red.). (2013). Umiejętności Polaków – wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC). Pobrane z http://eid.edu.pl/_upload/file/2013_10/ibe-raport-PIAAC-2013.pdf
OECD Skill Surveys (http://www.oecd.org/site/piaac/).

PIRLS

Międzynarodowe Badanie Postępów Biegłości w Czytaniu (Progress in International Reading Literacy Study) skierowano do uczniów klas czwartych szkoły podstawowej (10-latków). Program jest koordynowany przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Mierzenia Osiągnięć Edukacyjnych - International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA). Badanie PIRLS odbywa się w cyklu 5-letnim.
Przedmiotem pomiaru jest czytanie pod względem doświadczenia literackiego (rozumenie tekstów literackich) oraz czytanie w celu uzyskania informacji (rozumenie tekstów użytkowych). W Polsce byli badani uczniowie klas trzecich szkoły podstawowej, a więc wyniki testu pokazują efekty uczenia się w końcowym etapie kształcenia zintegrowanego. 

więcej

W badaniu PIRLS 2006 wzięło udział 40 krajów. Polska uczestniczy w badaniu od drugiej edycji, tj. w 2006 roku. W międzynarodowej skali wyników, mającej średnią 500 i odchylenie standardowe 100, polskie dzieci zdobyły średnio 519 punktów – istotnie więcej od średniej międzynarodowej. Lepszy wynik niż dzieci z Polski uzyskały dzieci z 28 krajów, gorszy – z 16 krajów.

W edycji PIRLS 2011 wzięło udział 45 krajów. W Polsce pomiarem objęto próbkę losową 5 005 uczniów z 257 oddziałów klasy trzeciej 150 szkół podstawowych. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić wzrost osiągnięć w rozumieniu tekstu pisanego w porównaniu z poprzednią edycją. Polscy trzecioklasiści uzyskali średnio 526 punktów, lokując się istotnie powyżej średniej międzynarodowej. Polska uzyskała tym samym 28. pozycję wśród 45 krajów. Uczniów polskich wyprzedziły m.in. dzieci z krajów sąsiednich, w tym ze Słowacji, Węgier, Czech, Chorwacji i Rosji. Polska wyprzedziła jednak Hiszpanię, Norwegię, Belgię, Rumunię i Maltę oraz 11 krajów nieeuropejskich.

W porównaniu z edycją PIRLS 2006, w Polsce nastąpił sześciopunktowy, istotny statystycznie wzrost osiągnięć w rozumieniu pisanego tekstu. Ten wzrost zawdzięczamy w skali ocen zmniejszeniu odsetka jedynek i dwójek, piątek jednak jest dokładnie tyle samo, ile ich było przed pięcioma laty. W tym samym okresie w Austrii nastąpił spadek osiągnięć, a stagnację odnotowano w Belgii i Hiszpanii.

Kolejna edycja badania odbędzie się w 2016 roku. Badane będą osiągnięcia uczniów klas czwartych szkoły podstawowej.

Konarzewski, K. (oprac.). (2007). PIRLS 2006. Jak czytają dzieci w Polsce i na świecie. Pobrane z http://www.cke.edu.pl/images/stories/PIRLS/PIRLS_2006_raport.pdf
Konarzewski, K. (2012). TIMSS i PIRLS 2011. Osiągnięcia szkolne polskich trzecioklasistów w perspektywie międzynarodowej. Pobrane z
http://www.cke.edu.pl/images/stories/0000000000000000_pirls_2011/timss_pirls_2011_raport_koncowy.pdf
TIMSS & PIRLS (http://timss.bc.edu/).

TALIS

Międzynarodowe Badanie Nauczania i Uczenia się (Teaching and Learning International Survey) jest projektem badawczym, dotyczącym rozwoju zawodowego nauczycieli, który jako pierwszy wskazuje na znaczenie środowiska szkolnego i warunków pracy nauczyciela w szkole. Nowatorstwo badania polega na tym, że TALIS stwarza nauczycielom i dyrektorom szkół możliwość wniesienia własnych przemyśleń do badań i polityki edukacyjnej. 

więcej

Jako pierwsze na gruncie międzynarodowym, badanie TALIS dostarcza informacji na temat jakości nauczania i wpływu sposobów nauczania na procesy zdobywania wiedzy. Jednym z rezultatów badania miał być projekt kierunków potrzebnych zmian w systemie edukacji. Porównanie wyników międzynarodowych pozwoli wyłonić kraje z podobnymi do polskich problemami edukacyjnymi oraz uczyć się od tych, które przyjęły inne rozwiązania.

W 2008 roku badanie TALIS skierowano do nauczycieli i dyrektorów gimnazjów. Dla każdej z tych grup przygotowano osobny kwestionariusz. Kwestionariusze mogły być wypełniane tradycyjnie (w wersji papierowej) lub przez Internet. W krajach biorących udział w badaniu TALIS, nauczycieli oraz szkoły wybierano losowo, w każdym kraju wylosowano 200 szkół, a w każdej szkole po 20 nauczycieli. W Polsce realizowana próba objęła wówczas 172 gimnazja (tym samym uzyskano informacje od 172 dyrektorów) oraz 3184 nauczycieli. Pierwszy etap projektu koncentrował się wokół trzech grup zagadnień: rozpoznanie i reakcja (sprzężenie zwrotne) w zakresie nagradzania i oceny nauczycieli; przywództwo szkolne; praktyki, przekonania i postawy związane z nauczaniem.

W 2013 roku w polskim badaniu uczestniczyło w sumie 10 298 nauczycieli i 513 dyrektorów 526 szkół. Wyniki badania TALIS 2013 przeprowadzonego wśród polskich respondentów pozwoliły na przyjrzenie się następującym zagadnieniom: praktyki, przekonania i postawy nauczycieli, rozwój zawodowy nauczycieli, ocenianie pracy nauczycieli, poczucie własnej skuteczności, satysfakcja i problemy zawodowe oraz zarządzanie szkołami (rola i zadania dyrektorów).

Hernik, K., Malinowska, K., Piwowarski, R., Przewłocka, J., Smak, M. i Wichrowski, A. (2014). Polscy nauczyciele i dyrektorzy na tle międzynarodowym. Główne wyniki badania TALIS 2013. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Piwowarski, R. i Krawczyk, M. (oprac.). (2009). TALIS. Nauczanie – wyniki badań 2008. Polska na tle międzynarodowym. Pobrane z http://eduentuzjasci.pl/images/stories/badania/talis/raport_talis.pdf

TALIS (OECD Teaching and Learning International Survey). (bdw.). W: OECD : Better Policies for Better Life. Pobrane 19 lutego 2014 z http://www.oecd.org/edu/school/talis.htm

Opis polskiego badania TALIS 2008 i 2013: zob. BIBE.

TEDS-M

Badanie Kształcenia i Doskonalenia Zawodowego Nauczycieli Matematyki (Teacher Education and Development Study in Mathematics) to projekt koordynowany przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Badań Osiągnięć Edukacyjnych (IEA). W badaniu, oprócz Polski, wzięły udział następujące kraje: Botswana, Chile, Filipiny, Gruzja, Hiszpania, Kanada, Malezja, Niemcy, Norwegia, Oman, Rosja, Singapur, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Tajlandia i Tajwan (Tajpej). 

więcej

TEDS-M jest badaniem porównawczym, dotyczącym polityki kształcenia nauczycieli szkół podstawowych i tzw. średnich niższych (w Polsce odpowiadających etapowi gimnazjum). Badanie TEDS-M 2008 obejmuje wszystkie instytucje, które prowadzą ustrukturyzowane programy kształcenia, przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela na tych etapach edukacji. W Polsce badano szkoły wyższe i kolegia nauczycielskie, które prowadzą studia dające uprawnienia do nauczania w przedszkolu i w klasach I-III szkoły podstawowej (specjalność nauczycielska na kierunku: pedagogika) oraz studia dające uprawnienia do nauczania matematyki w klasach IV-VI szkoły podstawowej i gimnazjum (specjalność nauczycielska na kierunku: matematyka). W każdym z krajów badaniem objęto studentów ostatniego roku studiów (którzy wypełniali ankietę i rozwiązywali test), a także osoby prowadzące zajęcia dydaktyczne z matematyki, dydaktyki matematyki i dydaktyki ogólnej oraz pedagogiki ogólnej, które wypełniały ankietę dotyczącą ich doświadczeń i opinii na temat procesu kształcenia.

Grzęda, M. (oprac.). (bdw.). Nauczyciele matematyki w Polsce – raport z badania TEDS-M. Pobrane 19 lutego 2014 z http://www.ifispan.waw.pl/pliki/raport_z_badania_nauczycieli.pdf

TIMSS

Międzynarodowe Badanie Wyników Nauczania Matematyki i Nauk Przyrodniczych (Trends in International Mathematics and Science Study) realizowane jest przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Mierzenia Osiągnięć Edukacyjnych - International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA) we współpracy z Timss and Pirls International Study Center, Lynch School of Education, Boston College. 

więcej

Obok badania PISA, TIMSS jest najważniejszym porównawczym badaniem edukacyjnym. Jest to także badanie o najdłuższej tradycji: przeprowadzono je w cyklach czteroletnich, w latach: 1995, 1999, 2003, 2007, 2011. W pierwszej edycji uczestniczyło 41 krajów, w 2007 roku – 48 krajów. W latach 1995 i 2008 przeprowadzono dodatkowe badanie uczniów ostatnich klas szkoły średniej, w którym mierzono wiedzę i umiejętności z matematyki i fizyki; uczestniczyło w nim 10 krajów. W 2011 roku w badaniu TIMSS wzięło udział 69 krajów, w tym Polska.

TIMSS bada poziom wiedzy i rozumowania uczniów w zakresie matematyki i nauk przyrodniczych. Badania obejmują uczniów klas czwartych i ósmych (klasa ósma jest w Polsce odpowiednikiem drugiej klasy gimnazjum). W założeniach pomiaru umiejętności uwzględnia się programy nauczania matematyki i nauk przyrodniczych w różnych krajach. W odróżnieniu od badania PISA, w badaniu TIMSS losowane są całe klasy, a ankiety wypełniane są także przez nauczycieli matematyki i przedmiotów przyrodniczych i rodziców. Zbiory danych są ogólnodostępne, co umożliwia prowadzenie wtórnych analiz.

Polscy uczniowie wzięli udział w badaniu TIMSS w 2011 roku. Wyniki badania pokazały, że osiągnięcia matematyczne polskich uczniów charakteryzowała średnia 481 punktów, istotnie niższa od średniej międzynarodowej. Wśród wszystkich badanych krajów Polska uzyskała 34. miejsce, za wszystkimi krajami europejskimi. Najniższe wyniki polscy uczniowie uzyskali z geometrii, nieco lepsze – z wiedzy o liczbach i liczeniu, najlepsze – w umiejętnościach graficznego przedstawiania danych. Relatywnie lepsze wyniki polscy uczniowie uzyskali w zadaniach problemowych niż w typowych.

Średnia osiągnięć przyrodniczych polskich uczniów wyniosła 505 punktów i mieściła się w średniej międzynarodowej, dając Polsce 29. pozycję wraz z Rumunią i Hiszpanią . W skali ocen, pod względem odsetka jedynek Polska uzyskała 22. miejsce, pod względem odsetka piątek – 26. miejsce. Dobrze wypadła znajomość zagadnień biologicznych, nieco gorzej – fizycznych i geograficznych. W naukach przyrodniczych polscy uczniowie wyraźnie lepiej rozwiązywali zadania typowe niż problemowe.

Kolejna edycja badania odbędzie się w 2015 roku.

Konarzewski, K. (2012). TIMSS i PIRLS 2011. Osiągnięcia szkolne polskich trzecioklasistów w perspektywie międzynarodowej. Pobrane z http://www.cke.edu.pl/images/stories/0000000000000000_pirls_2011/timss_pirls_2011_raport_koncowy.pdf

TIMSS & PIRLS (http://timss.bc.edu/).

Strona internetowa współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Baza Informacji o Badaniach Edukacyjnych została stworzona w ramach projektu "BADANIE JAKOŚCI I EFEKTYWNOŚCI EDUKACJI ORAZ INSTYTUCJONALIZACJA ZAPLECZA BADAWCZEGO"