Abstrakt: |
Przedmiotem badania były: wyobraźnia przestrzenna uczniów szkół średnich i podstawowych oraz stosunek uczniów i nauczycieli do nietypowej formy prowadzenia lekcji matematyki przy wykorzystaniu eksperymentu opisanego w: Zawadowski W. (1992). Podręcznik dla klasy szóstej szkoły podstawowej. Warszawa. Eksperyment polegał na wyobrażeniu sobie bryły utworzonej poprzez: połączenie środka sześcianu z jego wierzchołkami; odwrócenie tak powstałych piramidek „dnem do środka”, czyli naklejenie ich na ścianach sześcianu do zewnątrz (kwadrat przylega do kwadratu). Opisowi bryły towarzyszył szereg pytań dotyczących jej własności. W zamierzeniu uczniowie poddani temu ćwiczeniu nie powinni korzystać z żadnych pomocy ani zeszytów, nie powinni też robić notatek. Po przedstawieniu opisu bryły uczniowie otrzymywali czas do namysłu, po czym nauczyciel prowadził dyskusję na temat rozwiązania. Na początku eksperymentowi poddano samych nauczycieli. Tylko jedna osoba zasugerowała, że ściany bryły to 12 rombów zamiast 24 trójkątów równoramiennych. Po dyskusji badanych poproszono o przedstawienie zadania uczniom klas IV-VIII szkoły podstawowej i klas I-II liceum ogólnokształcącego oraz dokładne spisanie przebiegu dyskusji. W rezultacie otrzymano 25 relacji z eksperymentu, w niektórych przypadkach przeprowadzonego poza klasami (uroczystość rodzinna, świetlica szkolna). Odrębny materiał stanowiły dwie relacje z eksperymentu przeprowadzonego w zasadniczych szkołach zawodowych. Zajęcia zorganizowane w ten sposób zostały odebrane tak przez nauczycieli, jak i przez uczniów jako niekonwencjonalne. Nauczyciele doświadczali tremy przed ich poprowadzeniem, uczniowie zaś wykazywali ekscytację w związku z zapowiedzią eksperymentu. Większość uczniów okazała duże zainteresowanie i zadowolenie po nietypowej lekcji, choć zależnie od klasy i nauczyciela prowadzącego zajęcia poziom aktywnego uczestnictwa był różny. Wśród określeń bryły podawanych przez uczniów pojawiły się: rozgwiazda (druga klasa liceum ogólnokształcącego); szesnastościan, piramidościan, dwudziestoczterościan, krzyżyk, wierzchołkościan, hipnościan, gwiazdościan, sześcianogwiazda, sześć piramid, sześciowierzchołkowiec, sześciodachowiec itd. (klasa czwarta szkoły podstawowej); graniastościan, gwiazdokąt, piramidościan, trójkostościan, gwiazda-domek, siatka, diament (klasa piąta szkoły podstawowej); jeżyk, kolczatka (klasa szósta szkoły podstawowej); łamaniec, coś podobnego do róży wiatrów, bryła o ścianach zbudowanych z trójkątów równoramiennych, bryła foremna, wypukła itp. (klasa siódma szkoły podstawowej); ośmiokąt, bryła z sześcioma wierzchołkami, ostrosłup, graniastosłup, sześć ostrosłupów o podstawie kwadratu złączonych ze sobą krawędziami podstaw, dwunastokąt z dwunastoma ścianami (odpowiedź uczestnika trzeciego etapu konkursu matematycznego) itd. (klasa ósma szkoły podstawowej). Nauczyciele byli w większości zadowoleni z poprowadzonej w ten sposób lekcji, widząc w eksperymencie metodę zachęcającą uczniów do myślenia i wyciągania wniosków, ćwiczącą pamięć i wyobraźnię przestrzenną. Pojawiło się jednak zaniepokojenie dotyczące programu nauczania i egzaminów oraz rozczarowanie, że uczniowie nie potrafili wykorzystać wiedzy zdobytej w szkole przy wykorzystaniu konwencjonalnych metod i zadań, poddawali się tym samym „psychozie nowego”, czyli presji, by myśleć niekonwencjonalnie w przypadku niekonwencjonalnego ćwiczenia. |