Celem badania było uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania: w jakim stopniu środowisko wychowawcze dziecka decyduje o efektach wychowawczych i dydaktycznych; w jakim stopniu właściwie postawiona przez nauczyciela diagnoza o dziecku i jego środowisku rodzinnym może zapobiec trudnościom dydaktycznym, zmniejszyć je, jeżeli już występują, a nawet całkowicie wyeliminować; w jakim stopniu podjęte przez nauczyciela działania wobec dziecka i rodziców, a zarazem rodziców wobec dziecka, zapobiegają ewentualnym trudnościom wychowawczym i niepowodzeniom w nauce, przyczyniają się do zmniejszenia już istniejących kłopotów i niedociągnięć lub całkowitego ich wyeliminowania. Badanie przeprowadzono w szkole podstawowej w mieście podwarszawskim liczącym około 40 tys. mieszkańców, objęto nim 28 uczniów (15 chłopców, 13 dziewcząt) jednej klasy nauczania początkowego i ich rodziców. Większość rodziców (15 matek i 9 ojców) miało wykształcenie średnie. Badanie trwało trzy lata; w chwili rozpoczęcia wiek uczniów wynosił siedem lat. Zastosowano metodę studium przypadku, techniki: obserwację uczestniczącą i ukrytą, wywiad (z rodziną), analizę dokumentów (wyniki badań lekarskich, psychologicznych, opinie o dziecku itp.). Biorąc pod uwagę zachowanie dzieci i charakter środowiska rodzinnego, wyróżniono dwa typy dzieci: pierwszy typ – dziecko, którego rozwój przebiega prawidłowo, nie sprawia żadnych trudności wychowawczych, nie wykazuje niepowodzeń dydaktycznych (ośmioro dzieci); drugi typ – dziecko, którego rozwój jest zaburzony, które sprawia trudności wychowawcze lub wykazuje niepowodzenia dydaktyczne, albo sprawia trudności i wykazuje niepowodzenia jednocześnie. W przypadku typu pierwszego rodzina zapewniała dziecku prawidłowy rozwój. U dzieci typu drugiego zaburzenia rozwojowe występowały w różnym stopniu nasilenia i zmierzały w dwóch kierunkach: nadpobudliwości i zahamowań. Wśród dzieci typu drugiego wyodrębniono kilka grup: pierwsza grupa – dziecko nadpobudliwe, sprawiające trudności wychowawcze i wykazujące niepowodzenia dydaktyczne (pięcioro dzieci); druga grupa – dziecko zahamowane, niesprawiające trudności wychowawczych, mające duże problemy w nauce (troje dzieci); trzecia grupa – dziecko nadpobudliwe, sprawiające trudności wychowawcze, niemające poważnych problemów w nauce (troje dzieci); czwarta grupa – dziecko, które nie wykazuje objawów nieprawidłowo przebiegającego rozwoju, sprawia niewielkie trudności wychowawcze i ma nieznaczne kłopoty w nauce (czworo dzieci); piąta grupa – dziecko, u którego nie widać objawów poważnych zaburzeń rozwojowych, charakterystycznych dla nadpobudliwości czy zahamowań, jednak występują u niego wzmożone przeżycia emocjonalne w sytuacjach wzbudzających lęk i obawy przed ewentualną porażką (czworo dzieci); szósta grupa – dziecko, które wykazuje zaburzenia w postaci zahamowań, nie sprawia trudności wychowawczych, poziom sprostania wymaganiom stawianym w nauce jest zróżnicowany (dwoje dzieci). Dzieci z grup pierwszej i drugiej pochodziły z rodzin o wadliwej atmosferze wychowawczej, zakłócającej spokój i poczucie bezpieczeństwa, stosującej niewłaściwe metody wychowawcze, często występował brak zainteresowania dzieckiem i jego problemami szkolnymi; sześcioro dzieci miało zakłóconą potrzebę kontaktu uczuciowego z rodzicami; pięcioro dzieci było dotkliwie bitych przez rodziców. Dzieci z grupy trzeciej pochodziły z rodzin o prawidłowej atmosferze wychowawczej, ale w postępowaniu z dzieckiem rodzice wykazywali brak opanowania, cierpliwości i wyrozumiałości. Rodzice dzieci z grupy czwartej zapewniali prawidłową atmosferę, ale nie radzili sobie z podstawowymi problemami wychowawczymi, byli niekonsekwentni, zbyt pobłażliwi i mało stanowczy. Rodzice dzieci z grup trzeciej i czwartej nie wiedzieli, jak postępować z dzieckiem i jakie środki wychowawcze zastosować. Rodzice dzieci z grupy piątej zapewniali prawidłową atmosferę, ale wykazywali postawę lękową o powodzenie dziecka w nauce, stawiali mu zbyt duże wymagania, jeśli chodzi o oceny. Dzieci z grupy szóstej pochodziły z rodzin niepełnych, miały zakłóconą potrzebę kontaktu z ojcem. Uzyskane wyniki potwierdziły zależność między środowiskiem rodzinnym a rozwojem i zachowaniem dziecka. O rezultatach pracy wychowawczej decyduje właściwa praca rozpoznawcza nauczyciela. W przypadku dziecka typu drugiego zmiana zachowania zależy od oddziaływań wychowawczych nauczyciela na dziecko i na rodziców. Jeśli rodzice wadliwie oddziałują na dziecko, ale dadzą się przekonać o konieczności oddziaływań wychowawczych, następują pozytywne zmiany w zachowaniu dziecka.