Abstrakt: |
Celem badania było poznanie specyfiki funkcjonowania dzieci nieuważnych w sytuacjach szkolnych. Przeprowadzono badanie kwestionariuszowe wśród nauczycieli, wychowawców klas trzecich i czwartych szkół podstawowych. Proszono o wskazanie w ich klasach uczniów, dla których nieuwaga stanowi istotny problem życiowy i powoduje wyraźne trudności w przystosowaniu się do szkoły; następnie proszono o opisanie zachowania dzieci w sytuacjach zadaniowych i innych sytuacjach szkolnych oraz o ocenę, czy i w jakim nasileniu występują u nich objawy psychopatologiczne, które mogą współwystępować z zaburzeniami uwagi. Przedstawiono dane oparte na jakościowej analizie opisów zachowania 31 uczniów, dokonanych przez siedmiu wychowawców klas w dwóch szkołach warszawskich. Nauczyciele stwierdzili, że u wszystkich dzieci wskazanych jako mające problemy z uwagą występuje tendencja do wycofywania procesów poznawczych z aktywności zadaniowej zalecanej przez nauczyciela (niesłuchanie nauczyciela, przerywanie wykonywania zadań). Stwierdzono, że nauczyciele przy ocenie, czy dziecko jest nieuważne, uwzględniają zaangażowanie w aktywność poznawczo-zadaniową, zgodną z oczekiwaniami nauczyciela. Potwierdzono przypuszczenie, że trudności w tym zaangażowaniu nie są problemem izolowanym dzieci uznawanych za nieuważne. Przejawiały one też inne problemy: roztargnienie, nadmierną ruchliwość, trudności w organizacji pracy, problemy w relacjach społecznych, obniżone zdolności intelektualne. Kilkoro dzieci miało problemy specyficzne, jednostkowe (przewlekła choroba, alkoholizm w rodzinie). Wśród opisywanej grupy ze względu na zachowanie podczas nieuważania na lekcji wyróżniono trzy grupy. W pierwszej dominowały bierność, zagapienie, zajmowanie się samotną, spokojną aktywnością (najczęściej rysowanie); stwierdzono, że może to świadczyć o koncentracji uwagi na sobie, własnych przeżyciach, fantazjach. Druga grupa zajmowała się kontaktami z innymi dziećmi – uwaga była skierowana na otaczającą rzeczywistość społeczną. Trzecia grupa dzieci angażowała się w bezładną, niezorganizowaną aktywność (chodzenie po klasie bez celu), ich uwaga przemieszczała się w sposób niezorganizowany, niekontrolowany; stwierdzono, że odpowiada to typowemu opisowi dziecka z mieszanym typem zespołu zaburzeń uwagi z nadaktywnością (według starszej klasyfikacji – zespołem nadpobudliwości psychoruchowej). Uznano, że uzyskane opisy dzieci potwierdziły znane z literatury sugestie o odmiennym mechanizmie zaburzenia z dominacją nieuwagi i zaburzenia, w którym występuje impulsywność i nadaktywność. |