Abstrakt: |
Celem badania było stwierdzenie istnienia albo braku nierówności w dostępie kształcenia wyższego w Polsce. Badaniem objęto łącznie 2000 studentów dobranych losowo. Na podstawie zgromadzonego materiału stwierdzono, że największe szanse na podjęcie studiów mieli badani, których ojcowie posiadali wyższe wykształcenie. Osoby pochodzące ze środowisk o podstawowym wykształceniu miały czterokrotnie mniejsze szanse na zdobycie wyższego wykształcenia. Badani, których ojcowie mieli zasadnicze wykształcenie zawodowe, trzy razy rzadziej studiowali. Okazało się również, że młodzież ze wsi miała prawie dwa razy mniejsze szanse na podjęcie studiów niż młodzież miejska. Młodzi ludzie ze środowisk o niższym wykształceniu, mieszkający na wsi, częściej wybierali studia w systemie zaocznym. Decydowali się także na naukę w małych szkołach zlokalizowanych w niewielkich ośrodkach. Osoby, których ojcowie legitymowali się wykształceniem podstawowym, mieli dziewięć razy mniejsze szanse na studia niż uczniowie, których rodzice mieli wyższe wykształcenie. Młodzież ze wsi dwa razy rzadziej trafiała na studia stacjonarne, zaoczne, magisterskie i zawodowe, w tradycyjnych uczelniach akademickich. Jeśli chodzi o wybór uczelni w małym mieście – nie stwierdzono różnicy między młodzieżą ze wsi i z miasta. 50% młodzieży wiejskiej i tyle samo miejskiej, których ojcowie mieli wykształcenie podstawowe, podejmowało studia magisterskie. Ten typ studiów wybierało 61% osób z rodzin o wykształceniu zasadniczym ze wsi i 64% z miast. 64% młodych ludzi ze wsi, których rodzice mieli wykształcenie średnie, oraz 73% młodzieży wiejskiej, której rodzice legitymowali się wyższym wykształceniem, podejmowało studia magisterskie. Ponad połowa studentów pochodzących z miast twierdziła, że ich rodzeństwo, będące w odpowiednim wieku, studiuje. W takiej samej sytuacji było o ponad 10% mniej osób z rodzin wiejskich. 44% respondentów ze wsi przyznało, że w podjęciu decyzji o studiach miały znaczenie możliwości finansowe rodziny. 14% badanych ze wsi nie brało materialnych możliwości rodziców pod uwagę. Blisko 30% respondentów z miast brało pod uwagę względy finansowe; dla 23% nie miały one żadnego znaczenia w decyzji o wyborze studiów. Charakter środowiska lokalnego miało mniejszy wpływ na wykształcenie dzieci niż dochody w rodzinie studentów i poziom wykształcenia rodzin. W rodzinach z wysokim wykształceniem o studiowaniu decydowała przede wszystkim przyjęta hierarchia potrzeb – wysokie miejsce zajmowała realizacja aspiracji edukacyjnych. Ponad połowa studentów ze wsi i blisko połowa z miasta, studiujących na uczelni państwowej, nie mogłyby podjąć płatnych studiów ze względu na sytuację materialną rodziny. Poziom dochodów rodziny miał większe znaczenie dla możliwości podjęcia płatnych studiów niż miejsce zamieszkania i poziom wykształcenia w środowisku rodzinnym. Prawie 2/5 badanych nie korzystały z pomocy finansowej rodziny w pokryciu kosztów studiowania. Tyle samo respondentów deklarowało przed podjęciem studiów, że będą musieli łączyć naukę z pracą zarobkową. 78% badanych nie korzystało z żadnej formy pomocy materialnej oferowanej przez państwo. Studenci ze wsi częściej niż studenci z miasta uzyskiwali stypendia socjalne i dofinansowanie do zakwaterowania w domach akademickich. |