Abstrakt: |
Przedmiotem badania była rola myślenia wizualno-przestrzennego w edukacji twórczej. Próbowano sprawdzić skuteczność wybranych metod na pobudzanie rozwoju zdolności twórczych dzieci i młodzieży. Założono wstępnie, że efektywniejsze będą treningi wykorzystujące ekspresję plastyczną niż metoda oparta na werbalnej ekspresji. W badaniu wzięło udział 700 dzieci wybranych losowo, w wieku od siedmiu do 14 lat (po 100 w każdej grupie wiekowej), z klas I–VII szkół podstawowych z całej Polski. Po badaniach pretestowych przeprowadzono eksperymentalne ćwiczenia, w których udział wzięło 210 uczniów (po 30 z każdej grupy wiekowej). Pięć szkół podstawowych znajdowało się w środowisku małomiasteczkowym, pozostałe dwie – w większych miastach. W badaniach testowych posłużono się dwoma zadaniami: rysunkowym testem twórczego myślenia TCT – DP Klausa K. Urbana i Hansa G. Jellena (1989) oraz werbalnym testem myślenia twórczego Klausa K. Urbana (1990/1992). Wyniki badań testowych zostały ocenione przez trzech kompetentnych sędziów. Badania przebiegały w następujących etapach: selekcyjny 1 – przebadano 700 uczniów, którzy rozwiązywali test twórczości TCT – DP; wybrano po 30 osób z każdego poziomu wiekowego, które otrzymały liczbę co najmniej 3 albo jej wielokrotność o takim samym wyniku w teście; selekcyjny 2 – 210 osób przebadano za pomocą werbalnego testu myślenia twórczego TCT – V; otrzymano rysunkowy i werbalny wskaźnik zdolności twórczych; badanych podzielono na trzy grupy: dwie eksperymentalne i kontrolną; w grupie kontrolnej zajęcia prowadzono tradycyjną metodą, w jednej z klas eksperymentalnych – z wykorzystaniem ekspresji plastycznej, a w drugiej – z przewagą ekspresji werbalnej; w grupach eksperymentalnych realizowano takie same tematy; eksperyment przeprowadzano przez 24 tygodnie; ćwiczenia treningowe odbywały się raz w tygodniu w ciągu dwóch jednostek lekcyjnych. Badania z etapu pretestowego ujawniły duże zróżnicowanie rezultatów. Należy przyjąć zatem – zgodnie z coraz popularniejszym punktem widzenia innych badaczy – że dzieci i młodzież reprezentują różne umysłowe zdolności twórcze; nie można zatem zakładać, że istnieje jeden rodzaj inteligencji i zdolności twórczych. Zaobserwowano silny związek między wiekiem badanych a uzyskanymi rezultatami testów – starsi uczniowie wypadli lepiej niż ich młodsi koledzy. Uczniowie z grup eksperymentalnych uzyskali lepsze wyniki w badaniach posttestowych niż ich koledzy z grupy kontrolnej. Największą efektywność stwierdzono w przypadku metody opartej na myśleniu metaforycznym. Współdziałanie wizualnego i werbalnego systemu przetwarzania informacji miało wpływ na polepszenie wyników w rysunkowym i werbalnym teście myślenia twórczego przeprowadzonym w obu grupach eksperymentalnych. Uczniowie z grup, w której wykorzystano ekspresję werbalną, uzyskali lepsze wyniki w teście werbalnym i – co zaskakujące – w teście rysunkowym. Nie odnotowano znaczącej poprawy w wynikach z testu werbalnego wśród uczniów z grupy, w której eksperyment opierał się na ekspresji plastycznej. Różnica ta mogła wynikać ze spontanicznego wykorzystania metody mieszanej w grupie „werbalnej” – wizualnego wyobrażania zdań werbalnych. Na podstawie uzyskanych wyników badania można stwierdzić, że umysłowe zdolności twórcze mają charakter myślenia raczej wizualno-przestrzennego niż pojęciowego. |