Abstrakt: |
Badanie miało na celu weryfikację hipotezy, zgodnie z którą wczesna identyfikacja dzieci niedostosowanych społecznie oraz wielostronne oddziaływanie profilaktyczne na dzieci, ich rodziny i najbliższe środowisko lokalne doprowadzą do obniżenia poziomu skłonności do przejawiania zachowań dewiacyjnych. Badanie przeprowadzono w trzech etapach: badanie diagnostyczne mające na celu opracowanie projektu działalności profilaktycznej; realizacja projektu działalności profilaktycznej (trzy lata); badania kontrolne. W pierwszym i trzecim etapie badania wykorzystano następujące narzędzia badawcze: 1) do wstępnej identyfikacji dzieci niedostosowanych społecznie – Listę Zachowań własnej konstrukcji (Zajączkowski, 1997), Arkusz Diagnostyczny D.H. Stotta w wersji Dziecko w szkole (Konopnicki, 1971); 2) do pomiaru zmiennych wyjściowych i podstawowych – wywiad, Kwestionariusz Postaw Rodzicielskich M. Ziemskiej (1982); 3) do pomiaru zmiennych społeczno-psychologicznych – analizę dokumentacji szkolnej, kwestionariusz do badania poczucia lokalizacji kontroli Delta (Drwal, 1979), kwestionariusz do pomiaru agresji WIAiCH (Ignaczak, 1984), kwestionariusz do badania samooceny Inwentarz Samowiedzy (Drwal, Wiecznik, 1987), test socjometryczny Moreno i Zgadnij kto? (Ekiert-Grabowska, 1982), Test Stosunków Rodzinnych (Bene, Anthony, 1978, w wersji dla dzieci). Badaniem objęto dzieci z dwóch szkół podstawowych z Krakowa. Oceny skuteczności dokonano poprzez porównanie wyników uzyskanych w grupie eksperymentalnej (zrealizowanie całego programu profilaktycznego) oraz kontrolnej (zrealizowanie jedynie elementów programu). W grupie eksperymentalnej nastąpił wzrost poczucia odpowiedzialności za siebie, swoje decyzje i swoją przyszłość, pojawiły się pozytywne postawy wobec siebie i innych, podniósł się poziom umiejętności bezkonfliktowej pracy w zespole, pojawiła się umiejętność dochodzenia do kompromisu, nastąpił rozwój społecznie akceptowanych sposobów radzenia sobie w życiu, zwiększyły się zaufanie do innych ludzi oraz umiejętność dostosowania do nowych sytuacji społecznych. Pośrednio stwierdzono również wzrost samokontroli, realizmu w podejmowanych działaniach i samoakceptacji oraz obniżenie się gotowości do przejawiania agresji (chłopcy), w szczególności agresji fizycznej. Działania profilaktyczne były zatem skuteczne jedynie pod warunkiem objęcia dzieci i ich rodzin wszechstronną opieką i pomocą z uwzględnieniem ich potrzeb i możliwości. Działania wycinkowe i krótkotrwałe nie przyniosły żadnych rezultatów. Otwartym pozostało pytanie o trwałość zmian stwierdzonych niedługo po przeprowadzeniu badania. |