Abstrakt: |
Badanie przeprowadzono w celu analizy procesu socjalizacji przebiegającego na zajęciach w klasach początkowych. Sformułowano następujące pytania badawcze: jakie konteksty socjalizacyjne wytwarzane są przez praktyki komunikacyjne w klasie szkolnej; jakie socjalizacyjne znaczenia ujawniają znaki obecne w przestrzeni sali lekcyjnej; jak nauczyciele konceptualizują kategorie socjalizacji, dzieciństwa i dziecka. Próbę badawczą stanowiły 22 nauczycielki edukacji wczesnoszkolnej; wiek badanych mieścił się w zakresie od 30 do 40 lat; wszystkie respondentki legitymowały się wyższym wykształceniem, a w zakresie awansu zawodowego reprezentowały głównie stopień nauczyciela dyplomowanego oraz mianowanego. Przeprowadzono 39 wywiadów oraz dokonano obserwacji w 17 salach lekcyjnych. Na podstawie zgromadzonego materiału stwierdzono, że dyrektywność i brak zaufania były najczęściej spotykanym wariantem czynników związanych z zachowaniem nauczyciela określającego proces praktyk socjalizacyjnych na lekcjach. Zaobserwowano, że badane, które nie wykazywały zaufania do kompetencji uczniów, wykorzystywały w działaniu interwencję sterującą (w tym: drobiazgowe instruowanie, narzucanie sposobów myślenia i percepcji rzeczywistości, stałe dyscyplinowanie, kult osoby nauczyciela, formalizowanie stosunków, maskowanie i wzmacnianie władzy klimatem życzliwości, wzmacnianie przywiązywania dziecka do autorytetu oraz ograniczanie samodzielności). Dodatkowo stwierdzono wysoki stopień podobieństwa sal lekcyjnych, w których prowadzono badanie (ten sam typ mebli, podobne zagospodarowanie przestrzeni, pastelowe kolory ścian). Wśród znaków przestrzeni socjalizującej ucznia zwrócono ponadto uwagę na: dźwięki, mowę ciała nauczycielek oraz przedmioty i pomoce dydaktyczne. Zgodnie z wypowiedziami badanych najczęściej konceptualizowano dzieciństwo jako fundament, przygotowanie do dorosłości, zabawa i przyjemność, rozwój i poznawanie świata, nieodpowiedzialność, dar dla dorosłych, wspomnienie. |