Abstrakt: |
Badanie przeprowadzono w celu odpowiedzi na pytanie, jak kształtuje się wypalenie zawodowe nauczycieli placówek specjalnych dla osób z niepełnosprawnością i jakie czynniki wpływają na jego poziom i strukturę. Weryfikacji poddano m.in. następujące hipotezy: Nauczyciele starsi wiekiem są bardziej wypaleni niż ich młodsi koledzy, co jest widoczne w wyższym poziomie wyczerpania emocjonalnego (EE) i depersonalizacji (DP). Nauczyciele-mężczyźni są bardziej wypaleni niż kobiety, co przejawia się wyższym poziomem wyczerpania emocjonalnego (EE) i depersonalizacji (DP) oraz niższym poczuciem osiągnięć osobistych (PA) i niższym osobistym zaangażowaniem (PI) w pracy. Samotni nauczyciele placówek specjalnych odczuwają większe wypalenie niż ich koledzy posiadający rodziny. Nauczyciele pracujący w placówkach dla głębiej upośledzonych umysłowo mają wyższe wskaźniki w skalach wyczerpania emocjonalnego (EE) i depersonalizacji (DP) oraz niższe w skalach osiągnięć osobistych (PA) i osobistego zaangażowania. Do zebrania materiału badawczego zastosowano sondaż diagnostyczny oraz elementy metody indywidualnych przypadków. Wśród wykorzystanych kwestionariuszy znalazły się m.in. Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego Ch. Maslach, Inwentarz Stanu i Cechy Lęku Spielbergera i współpracowników oraz Kwestionariusz SSQSR I.G. Sarasona i współpracowników. W badaniu udział wzięło 750 nauczycieli różnych placówek edukacyjnych szkolnictwa pedagogicznego, jednak finalnie do analizy zakwalifikowano wyniki 687 osób. Wiek respondentów mieścił się w zakresie od 21 do 59 lat (średnia wieku wyniosła 37,44 roku). 89,23% badanych stanowiły kobiety; większość ankietowanych posiadała pełne przygotowanie zawodowe i wykształcenie wyższe (517 osób). Przeciętny staż pracy w zawodzie wynosił ok. 12 lat. W wyniku przeprowadzonego badania częściowo potwierdzono pierwszą hipotezę dotyczącą związku wypalenia zawodowego z wiekiem ankietowanych. Okazało się, że nauczyciele znajdujący się w przedziale wiekowym 50-54 lata oraz 25-29 lat mieli najwyższe wartości współczynników wypalenia zawodowego (wyczerpania emocjonalnego i depersonalizacji) oraz najniższe poczucie osiągnięć osobistych. Na podstawie dokonanych analiz wykazano również prawidłowość hipotezy zakładającej, że pedagodzy mężczyźni są bardziej narażeni na wypalenie zawodowe niż kobiety. Dodatkowo nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic między nauczycielami żyjącymi w związkach małżeńskich a żyjącymi samotnie. Potwierdzono natomiast założenie o większym stopniu wypalenia u pedagogów pracujących w placówkach specjalnych dla głębiej upośledzonych umysłowo. |