Celem badania było poznanie uwarunkowań ekonomicznych wyników edukacji uczniów. Poprzez uwarunkowania ekonomiczne rozumiano wydatki ponoszone na jednego ucznia w szkołach i określono je na podstawie danych MENiS na temat wydatków budżetów gmin, które to dane uzupełniono informacjami o wydatkach na oświatę i wychowanie ogółem w budżetach gmin (w tym o wydatkach bieżących, majątkowych, na szkoły podstawowe i na gimnazja). Z kolei poprzez wyniki edukacji uczniów rozumiano przeciętne (średnie) wyniki sprawdzianu w szkołach podstawowych i gimnazjach, które określono na podstawie: średniej liczby punktów ze sprawdzianu w szkołach podstawowych, średniej liczby punktów z egzaminu gimnazjalnego w części humanistycznej, średniej liczby punktów z egzaminu gimnazjalnego w części matematyczno-przyrodniczej, średniej łącznej znormalizowanej liczby punktów z egzaminu gimnazjalnego z obu części, średniej łącznej znormalizowanej liczby punktów ze sprawdzianu w szkołach podstawowych i z egzaminu gimnazjalnego z obu części. W ramach analizy zbadano współwystępowanie korelacyjne i regresyjne w różnych zbiorach gmin, które wyróżniono ze względu na: typ administracyjny gminy, typ historyczno-kulturowy, typ określany przez przeciętne dochody gmin na mieszkańca, typ określany przez stopę bezrobocia, typ określany przez frekwencję wyborczą. W skali kraju nie stwierdzono jednoznacznie powtarzalnego pozytywnego związku między wysokością wydatków na ucznia a osiągnięciami szkolnymi. Często pojawiała się zależność odwrotna, zgodnie z którą najlepsze wyniki uzyskiwały grupy gmin o najniższych wydatkach na ucznia. Mimo że poziom wydatków na ucznia nie mógł być zaliczony do głównych czynników wpływających na osiągnięcia szkolne, mógł być on w wielu miejscach uznany za pełniący rolę istotnie wspomagającą. W przypadku sprawdzianu w szkole podstawowej stwierdzono brak jakichkolwiek istotnych związków z wydatkami na ucznia, a w przypadku egzaminu gimnazjalnego zaobserwowano w skali kraju tendencję, zgodnie z którą wyniki uczniów spadały wraz ze zwiększeniem dofinansowania. Jednocześnie relacje między wydatkami a wynikami oceny zewnętrznej były w przypadku gimnazjów mniej wyraźne niż w przypadku szkół podstawowych. Stwierdzono wyraźną zależności między wynikami kształcenia a nakładami finansowymi w przypadku zbiorów gmin wyróżnionych ze względu na typ administracyjno-wielkościowy, typ historyczno-kulturowy i stopę bezrobocia. Na obszarach wiejskich wykryto większy wpływ uwarunkowań historyczno-kulturowych, a w miastach – gospodarczych. Słaba lub umiarkowana zależność między wydatkami a wynikami ujawniła się przy zastosowaniu podziału na typ administracyjno-wielkościowy, szczególnie w gminach miejsko-wiejskich. Zakładana pozytywna zależność między nakładami na ucznia a osiągnięciami szkolnymi ujawniała się najsilniej w miastach i w przypadku sprawdzianu szóstoklasistów. W przypadku obszarów wiejskich zależność tego rodzaju stwierdzono jedynie w części Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego i Śląska. Podział na obszary ze względu na dochody budżetów gmin na mieszkańca nie pozwolił stwierdzić istotnych korelacji, za to analiza regresji w grupach decylowych ujawniła związek między wydatkami i wynikami w przypadku gmin o średnich dochodach i sprawdzianu szóstoklasistów. Pozytywną korelację między finansowaniem i wynikami uczniów stwierdzono również w bogatych gminach miejskich i częściowo w gminach miejsko-wiejskich. Brak takiego związku dotyczył z kolei biedniejszych gmin wiejskich. W gminach wyróżnionych ze względu na niską stopę bezrobocia stwierdzono pozytywną zależność między wydatkami na ucznia a osiągnięciami szkolnymi. Wraz ze wzrostem poziomu bezrobocia trend ten ulegał odwróceniu. Znacznie większy wpływ na wyniki od wydatków na ucznia miały cechy środowiskowe. Charakterystyczny okazał się związek stopy bezrobocia, a także tradycji historyczno-kulturowych (tradycjonalizm, konserwatyzm), szczególnie w gminach wiejskich. Tradycyjne wartości można było zatem uznać za czynnik łagodzący negatywne skutki edukacyjne złej sytuacji społeczno-gospodarczej.