Abstrakt: |
Celem badania było wykazanie wartości zadań sformułowanych wariantowo w porównaniu z zadaniami sformułowanymi jednostronnie. Badaniem objęto 30 dzieci przedszkolnych w wieku sześciu lat. Podstawową metodą były obserwacje i testy. Dzieciom polecono wykonanie 30 zadań o konstrukcji zróżnicowanej (w postaci sugestii, życzenia, prośby) i 30 o konstrukcji niezróżnicowanej (polecenia, nakazy). Dane uzyskane w toku obserwacji przeanalizowano i skategoryzowano tak, aby uzyskać obraz zachowań dzieci podczas wykonywania zadań oraz charakterystykę trudności z tym związanych. Analiza pozwoliła na wyłonienie kategorii cech konstrukcyjnych zadań związanych z powstaniem trudności. Najbardziej znaczącymi były: motywy działania, materiał, struktura zadań. W sytuacjach zorganizowanych z 30 dzieci: 12 przejawiało różne rodzaje trudności z przewagą przeciążeń i zagrożeń przy wykonaniu każdego zadania jednostronnego; 10 – w wykonywaniu 5-10; u trzech badanych nie zaobserwowano zachowań świadczących o frustracji. W sytuacjach naturalnych, wzmacnianych zadaniami wariantowymi, tylko u trzech osób stwierdzono zachowania frustracyjne w przeważającej liczbie zadań (w 20 na 30), u sześciu w odniesieniu do niektórych zadań. Wyniki pozwalają stwierdzić, że zadania wariantowe, zwłaszcza wbudowane w sytuacje naturalnego działania dziecka, mimo zawartej w nich trudności, są bezpieczne dla dzieci, umożliwiają uczenie się podejmowania decyzji, odczuwania sprawstwa, konsekwencji własnego wyboru, realizację zamierzeń. Nie pozbawiają dziecka szans zmierzenia się ze sobą, odczuwania i doskonalenia kompetencji w różnych sferach, umożliwiają redukowanie nadmiernej trudności, powodującej destrukcję działania, uczą także sztuki samodzielnego formułowania zadań. Tak rozumiane zadania są kontrpropozycją dla obecnie dominujących zadań jednostronnie sformułowanych w postaci poleceń, nakazów, wymogów – stanowiących około 80% wszystkich zadań formułowanych przez nauczycieli. Zadania wariantowe umożliwiają podmiotowe podejście do dziecka w procesie wychowania (kształcenia). |