Przedmiotem analizy był klucz punktowania rozprawki stosowany na egzaminie gimnazjalnym w latach 2002-2011. Proces ewaluacji tego systemu rozpoczęto od krytycznej analizy ilościowego klucza oceny treści rozprawki stosowanego od 2002 roku. Następnie, wzorując się na skali oceny eseju stosowanej w egzaminach SAT, opracowano w 2009 roku projekt holistycznej skali oceny rozprawki, w którym wyszczególniono pięć hierarchicznie ujętych poziomów oceny. Czynnikami wyróżniającymi kolejne poziomy był sposób prezentacji poglądów, jakość argumentacji i trafność przykładów. Badania pilotażowe ujawniły duże kłopoty nauczycieli w rozróżnianiu tak opisanych poziomów, ponadto nieefektywna okazała się próba pragmatycznego podporządkowania formalnych cech rozprawki, jej treści i skonstruowania na tej podstawie skali w pełni holistycznej. Rozdzielono w związku z tym konstruowaną skalę na trzy podskale: 1) treść (plus cztery poziomy rozwinięcia tematu), 2) warstwa językowo-stylistyczna (w tym interpunkcja), 3) poprawność ortograficzna. W przypadku dwóch ostatnich podskal zastosowano podejście pragmatyczno-ilościowe. Ostatecznie we wrześniu 2011 roku CKE przyjęła od IBE czterostopniową skalę oceny trafności argumentacyjnej, którą posłużono się do oceny wypracowań w badaniu Szkoła samodzielnego myślenia. Doświadczenia związane z ewaluacją skali oceniania rozprawki gimnazjalnej wykorzystano następnie do opracowania projektu zmodernizowanej matury z języka polskiego na 2015 rok. Przygotowana w tym celu skala oceny rozprawki maturalnej składała się z sześciu kryteriów: sformułowanie stanowiska, uzasadnienie stanowiska, poprawność rzeczowa, zamysł kompozycyjny, spójność lokalna, poprawność stylistyczna, poprawność językowa, poprawność zapisu. Skalę tę poddano badaniu pilotażowemu (Konarzewski, 2011).