Badanie przeprowadzono w celu analizy wpływu sprawdzania i oceniania osiągnięć szkolnych na rozwijanie się świadomości tych osiągnięć w zakresie uczenia matematyki na poziomie wczesnoszkolnym. Badaniem objęto szkoły podstawowe w Częstochowie. Do zebrania materiału badawczego wykorzystano metodę eksperymentu naturalnego według planu jednoczynnikowej analizy wariancji. Próbę stanowiło 160 uczniów klasy trzeciej, których dobrano i podzielono na grupy zgodnie z pierwszą i drugą zasadą randomizacji. Wyróżniono trzy grupy: grupę E0 – w której nie interweniowano w sposób sprawdzania i oceniania uczniowskich osiągnięć szkolnych; E1 – w której wykorzystano narzędzie diagnozy postępów ucznia, a ocenę osiągnięć pozostawiono nauczycielowi; E2 – w której posłużono się opracowanymi sprawdzianami diagnostycznymi oraz formułowano jakościową opisową ocenę ich wyników. W wyniku przeprowadzonego badania stwierdzono, że zarówno uczniowie, jak i nauczyciele dużo częściej przeceniali osiągnięcia, niż ich nie doceniali. Na podstawie zgromadzonego materiału ustalono, że udział trafnych sądów był najwyższy w grupach E1 oraz E2 (tzn. tam, gdzie zastosowano sprawdziany diagnostyczne). Wykazano również, że ocena osiągnięć w formie opisowej wpływała na wzrost trafności uczniowskich sądów o własnych osiągnięciach.