Abstrakt: |
Badanie dotyczyło hierarchii wartości nauczycieli w okresie transformacji systemu politycznego. W badaniach zastosowano następujące techniki badawcze: wywiad z kwestionariuszem, obserwacje, analizę dokumentacji. Uzyskano 1030 wypełnionych kwestionariuszy skierowanych do nauczycieli w południowo-wschodniej Polsce. W hierarchii wartości nauczycieli największą liczbę wskazań otrzymało szczęśliwe życie rodzinne (90,5%), nieco mniej zdrowie (88,9%), w dalszej kolejności: praca dająca satysfakcję (81,9%), szacunek ludzi (73,7%) i in. Co dziesiąta badana osoba wskazała możliwość wywierania wpływu na sprawy społeczne. 43,9% jako najważniejsze w swoim życiu wymieniło wiedzę i możliwość jej poznania; można powiedzieć, że jest to niewystarczająco częsty wybór, ponieważ wiedza jest jednym z najważniejszych atrybutów zawodu nauczycielskiego. Okazało się, że kobiety wskazywały ambitniejsze cele niż mężczyźni. Satysfakcjonująca praca była istotna dla 66,2% nauczycieli i 84,2% nauczycielek. Również szacunek ludzi wymieniały częściej kobiety niż mężczyźni, odpowiednio: 74,9% i 66,2%. Wykształcenie korelowało z wyborem satysfakcjonującej pracy jako wartości; wskazywali ją częściej nauczyciele z wykształceniem pomaturalnym i wyższym zawodowym, znacznie rzadziej zaś nauczyciele z wykształceniem średnim ogólnym i zawodowym. Respondentów zapytano również o ich motywy postępowania. Motywację egocentryczną ujawniali głównie starsi nauczyciele, młodsi natomiast bardziej skłonni byli do zachowań kooperacyjnych. Motywy egocentryczne częściej występowały u mężczyzn niż u kobiet, a zachowania kooperacyjne częściej wybierane były przez kobiety. Nauczycieli poproszono o ocenę ich sytuacji zawodowej. Na podstawie odpowiedzi można wnioskować, że młodsi nauczyciele częściej wskazywali takie korzystne czynniki zachodzących zmian ustrojowych jak większa swoboda w organizowaniu procesu nauczania, możliwość dokształcania się. Z kolei starsi nauczyciele znacznie częściej wymieniali jako korzystne większą niezależność. Położenie ekonomiczne również wpływało na ocenę sytuacji zawodowej nauczycieli. Okazało się bowiem, że im wyżej oceniano położenie ekonomiczne, tym częściej wskazywano na większą swobodę w organizowaniu procesu nauczania. 21,8% badanych uważało, że zdecydowanie można mówić o kryzysie zawodu nauczycielskiego. W tym kontekście odpowiedź tak wybrało 55,9%, a 22% nie stwierdziłoby, że zawód nauczyciela jest w kryzysie. Do głównych przejawów kryzysu w zawodzie nauczycielskim respondenci zaliczyli niski prestiż (degradację ekonomiczną, płatne studia i niepewność pracy); odpowiedź tę wskazało 79,6% badanych. |