Abstrakt: |
Celem badania była odpowiedź na pytanie, który z dwóch systemów nauki w szkole – stała zmiana południowa (druga zmiana) czy system zmianowy (pierwsza i druga zmiana) – jest korzystniejszy dla realizacji przez uczniów ich obowiązków oraz prawidłowego zaspokojenia potrzeb, a także dla rodziców, nauczycieli i organizacji pracy szkoły. Badanie objęło około 600 uczniów klas trzecich z wrocławskich szkół podstawowych, ich rodziców, nauczycieli i dyrektorów szkół. W badaniu wykorzystano ankietę skierowaną do rodziców i nauczycieli, wywiady z dziećmi i dyrektorami szkół, obserwację, rejestrację czynności dnia dziecka oraz analizę harmonogramów zajęć szkolnych. Badanie wykazało, że dyrekcje szkół często wprowadzały system zmianowy ze względu na to, że był on wygodniejszy dla nauczycieli (82% wypowiedzi), a w przypadku rodzin uczniów mniej dezorganizował wykonywanie rodzinnych obowiązków, ułatwiał podejmowanie dodatkowych prac zarobkowych, zapewniał relatywnie lepszą opiekę nad dzieckiem osób dorosłych lub starszego rodzeństwa, rzadziej zmuszał do zdawania się na opiekę świetlicy szkolnej (bardzo krytykowanej). Rodzice uznawali za mniej niekorzystny ten system, według którego uczyło się ich dziecko. Tak nauczyciele, jak i większość rodziców dzieci uczących się według systemu zmianowego wskazywali na dydaktyczne walory tego trybu nauczania (dziecko przynajmniej przez część dni w tygodniu może uczestniczyć w lekcjach w godzinach najbardziej do tego odpowiednich, czyli rannych – łatwiej się uczy, jest mniej rozkojarzone, ma czas na odrobienie zadań domowych). System zmienny umożliwiał również w pewnym stopniu wspólne spożywanie posiłków z rodziną i uczestnictwo w obowiązkach domowych, którego brak w przypadku systemu stałej zmiany południowej. Jednocześnie 35% dzieci uczących się tylko na drugiej zmianie i 45% uczących się na dwóch zmianach zadeklarowało, że są zmęczeni często lub bardzo często, co odreagowywali w połowie przypadków codziennym biernym, często godzinnym wypoczynkiem. Ponadto system stałej zmiany został lepiej oceniony przez rodziców pod kątem zachowania u dzieci niezmiennego rytmu zasypiania oraz uczenia ich systematyczności. Nie prowadził też do spiętrzenia się obowiązków w dni, w których po zmianie popołudniowej następowała ranna, oraz ułatwiał organizację pracy szkoły. System zmianowy dawał dziecku w opinii rodziców większe możliwości wygospodarowania sobie czasu wolnego, jednak czas ten był w obu przypadkach podobny i bardzo krótki (2,6-2,7 godzin dziennie w ciągu tygodnia wobec normy 5-6,6 godzin). Dzieci uczące się według systemu zmianowego częściej angażowały się w zajęcia ruchowe w otoczeniu domu i w udział w pracy placówek upowszechniających kulturę, rzadziej były zmuszone do samotnej zabawy, rzadziej też oglądanie przez nich telewizji dominowało nad zajęciami ruchowymi. Jednocześnie rodzice dzieci uczących się tym trybem rzadziej kontrolowali zajęcia dziecka. Tryb ten w mniejszym zakresie ograniczał wspólny, rodzinny wypoczynek. Niemal wszyscy nauczyciele, ok. 60% rodziców oraz 96% dzieci uczących się systemem zmianowym i 57% uczących się systemem stałej zmiany opowiedziało się za systemem dwóch zmian. |