Abstrakt: |
Celem badania było zweryfikowanie hipotezy zakładającej, że efektywność przypominania materiału werbalnego wynika z rodzaju stosowanego sygnału odtwarzania. Jako paradygmat badawczy przyjęto model badań eksperymentalnych nad zjawiskiem „mam na końcu języka” (ang. tip of the tongue – TOT; polegającym na tym, że w pewnym momencie nie możemy sobie przypomnieć nazwy jakiegoś przedmiotu, zjawiska, nazwy własnej, a jednocześnie jesteśmy przekonani, że to słowo znamy) jako jednym z powszechnie uznanych schematów badania wzajemnych relacji między procesami pamięciowymi i metapamięciowymi. Badaniem objęto 520 wybranych losowo studentów Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, podzielonych na trzy grupy eksperymentalne po 120 osób każda. Zadaniem badanego było przypomnienie sobie w wyniku prezentacji określonego sygnału 15 pojęć (rzeczowniki w liczbie pojedynczej o różnej liczbie sylab i o podobnej frekwencji w języku polskim). Manipulowano trzema rodzajami sygnałów odtwarzania: w pierwszej grupie były nimi słowa podobne znaczeniowo do poszukiwanych słów, w drugiej – określenia tych słów, w trzeciej – słowa podobne brzmieniowo do tych słów. Rejestrowano odpowiedzi badanych, klasyfikując je do jednej z pięciu kategorii (od całkowitej pewności co do znajomości słowa do całkowitego przekonania o tym, że się go nie zna; uwzględniono przy tym odpowiedzi świadczące o wystąpieniu zjawiska TOT). Mierzono ponadto czas latencji poprzedzający odpowiedź badanego. Analiza statystyczna wyników badań wykazała, że najbardziej efektywnym sygnałem odtwarzania były słowa o podobnym brzmieniu. Sygnały te wywoływały tylko sporadycznie zjawisko TOT (niecałe 2% wypowiedzi w tej grupie), najkrótsze były też czasy latencji. Prawdopodobnie sygnały te istotnie częściej niż inne wywoływały proces ekforii. Najmniej efektywnym sygnałem były słowa podobne znaczeniowo; o dużym wysiłku w poszukiwaniu efektywnych strategii odtworzenia poszukiwanego słowa świadczyły najdłuższe średnie czasy latencji. Wystąpienie zjawiska TOT było prowokowane szczególnie przez sygnały – określenia. Zastosowanie różnych sygnałów odtwarzania wywoływało uaktywnienie różnych strategii metapamięciowych. |