Abstrakt: |
Badanie zrealizowano w ramach CPBP 08.18. Jego przedmiotem była efektywność nauczania osób słabowidzących i niewidomych w zakresie orientacji przestrzennej oraz samodzielnego poruszania się. Badanie przeprowadzono we wszystkich ówczesnych szkołach dla niewidomych dzieci w Polsce – w Bydgoszczy, Laskach koło Warszawy, Krakowie, Owińskach koło Poznania i we Wrocławiu. Prezentowane poniżej wnioski z badań dotyczą 12 słabowidzących uczniów, posiadających większe możliwości wzrokowe niż poczucie światła (pozostali słabowidzący byli badani tak samo jak niewidomi). Ta część badania objęła pięć osób ze zwyrodnieniem, niedorozwojem i stanem pozapalnym siatkówek i naczyniówek, cztery osoby posiadające oczy bezsoczewkowe i zaćmę wtórną, jedną osobę z bielactwem, jedną ze zwłóknieniem pozasoczewkowym i jedną z zanikiem nerwów wzrokowych. Trzech badanych cierpiało na ślepotę zmierzchową, trzech miało oczopląs, dwóch nie rozróżniało barw, dwóch miało ograniczone pole widzenia do około 7-10˚, jedna osoba chorowała na cukrzycę. W badaniu wykorzystano technikę eksperymentalną grup równorzędnych z pomiarem wstępnym. Na pierwszym etapie badania poddano analizie statystycznej i tyflologicznej poziom rozwoju orientacji przestrzennej i uspołecznienia uczniów przed rozpoczęciem nauki orientacji według indywidualnego programu. W badaniu diagnostycznym wykorzystano ankietę i wywiady z uczniami, rodzicami i wychowawcami oraz testy praktyczne dla uczniów. Drugi etap badania przeprowadzono po upływie pół roku, w którym to czasie uczniowie ukończyli kurs orientacji. Posłużono się ponownie ankietą, wywiadem i testem. W pierwszej fazie 75% badanych zadeklarowało, że poruszają się bardzo dobrze po własnym mieszkaniu, przy czym 25% odpowiedziało, że nie wychodzi samodzielnie z mieszkania, tyle samo nie oddalało się od domu dalej niż około 50 kroków. Po ukończeniu kursu orientacji wszyscy badani stwierdzili, że potrafią bardzo dobrze poruszać się w budynku, w którym mieszkali, oraz w terenie nawet nieznanym. Nauka orientacji zmieniła także sposób spędzania wolnego czasu przez badanych – nikt nie zadeklarował, że nie robi nic (w porównaniu z 16,7% z pierwszej fazy badania), a do słuchania radia/muzyki/, oglądania telewizji i czytania książek (pisanych Braillem i czarnodrukowych) doszły takie czynności, jak spacery, podróże, odwiedziny kolegów i koleżanek, wyjazdy. Badani zaczęli częściej samodzielnie odwiedzać kolegów i systematycznie pomagać w pracach domowych (83,3% w drugiej fazie badania w stosunku do 8,3% w pierwszej fazie, który to odsetek był niższy niż wśród badanych niewidomych). Poprawiły się również relacje z rodzicami i rodzeństwem – badani mieli częściej poczucie, że rodzice znają i rozumieją ich problemy oraz częściej odpowiadali twierdząco na pytanie, czy rozumieją się ze swoim rodzeństwem. 16,7% badanych zaczęło uczestniczyć w działalności Młodzieżowego Domu Kultury, choć przed kursem orientacji nikt nie należał do organizacji czy klubu. W pierwszej fazie badania znakomita większość słabowidzących badanych krępowała się w obecności nowopoznanych osób widzących (częściej niż uczniowie niewidomi), nie chciała też kontaktów z osobami widzącymi w ramach obozu letniego lub uczęszczania do szkoły masowej (znów częściej niż uczniowie niewidomi). Po kursie orientacji liczba osób niechętnych takim kontaktom zmalała do 16,7%. Badani chętniej deklarowali też chęć pracy poza spółdzielnią inwalidzką, w środowisku zintegrowanym. Ponadto na pytanie, czy kurs orientacji jest zdaniem badanych potrzebny dla młodzieży słabowidzącej, wszyscy uczniowie odpowiedzieli, że jest on konieczny i że zdobyte umiejętności mają duży wpływ na ich życie. W badaniu orientacji przestrzennej uczniów brano pod uwagę korzystanie z pomocy przewodnika, umiejętności podstawowe (utrzymanie linii prostej, zwroty itp.), kontrolę dotykową położenia, ustawienie się prostopadłe i obieranie kierunku marszu, umiejętność obserwacji i śledzenie przedmiotów w miejscu i ruchu, chodzenie po schodach, poruszanie się po dzielnicy mieszkaniowej i w centrum miasta. Wyniki testów w jednoznaczny sposób potwierdziły, że program nauczania orientacji przestrzennej i stosowane w nim metody okazały się skuteczne. |