Abstrakt: |
Badanie pilotażowe zrealizowano w ramach RPBP III.25. Jego celem była weryfikacja narzędzia badawczego własnego autorstwa – kwestionariusza mierzącego zainteresowania uczniów. Podstawowe założenia konstrukcyjne tego kwestionariusza były następujące: miał on zawierać tytuły książek popularno-naukowych z czterech dziedzin odpowiadających wyróżnionym wcześniej rodzajom zainteresowań (psychologiczno-społeczne, abstrakcyjno-logiczne, techniczne, biologiczne); tytuły te miały być zestawione w pary o podobnym poziomie atrakcyjności, w których każdy tytuł należał do odmiennych dziedzin; przy czterech kategoriach tytułów możliwe było wyodrębnienie sześciu typów par, z których każdy miał występować w kwestionariuszu z taką samą częstością; zadaniem badanych miało być wybranie z każdej pary tytułu bardziej ich interesującego (nawet jeśli oba zostały uznane za mało atrakcyjne), następnie zaś dokonanie oceny stopnia atrakcyjności wybranego tytułu (na czterostopniowej skali). W badaniu pilotażowym wykorzystano cztery listy wymyślonych tytułów obejmujących 40 pozycji (niektóre tytuły w sposób niezamierzony pokrywały się z istniejącymi książkami). Fikcyjność tytułów miała pozwolić na uniknięcie wpływu doświadczeń czytelniczych badanych na wynik. Każda z list odpowiadała jednemu typowi zainteresowań. Badanie pilotażowe objęło 80 uczniów z klas ósmych szkoły podstawowej (15 lat) i 72 uczniów z klas trzecich szkoły średniej (18 lat). Otrzymywali oni kolejne listy w odstępie okoła tygodnia. W wyniku badania pilotażowego opracowano eksperymentalną wersję kwestionariusza. Tytuły wykorzystane w badaniu pilotażowym zestawiono w pary o podobnym stopniu atrakcyjności, co wymagało odrzucenia tych tytułów, do których nie dało się dobrać równoważnej pary (np. kilka tytułów z dziedziny psychologii, które uzyskały bardzo wysokie wskaźniki atrakcyjności). W rezultacie uzyskano 60 par utworzonych z 30 tytułów wchodzących w skład czterech grup tematycznych. Pary te ułożono w kwestionariuszu w losowej kolejności. Instrukcja wypełniania kwestionariusza pozostała niezmieniona. Ta część badania objęła 153 osoby, w tym 72 w wieku 14 lat (40 dziewcząt i 32 chłopców) i 81 w wieku 17 lat (52 dziewcząt i 29 chłopców). Badanych poddano dodatkowo dwóm werbalnym testom zdolności (testowi OTK i testowi niezwykłych zastosowań), które posłużyły do diagnozy dominującego u nich typu myślenia (konwergencyjnego vs. dywergencyjnego). Wyniki poddano trzyczynnikowym analizom wariancji w celu określenia wpływu płci, wieku i typu myślenia na zainteresowania uczniów. W wyniku badań (tak pilotażowego, jak i właściwego) zaobserwowano różnice międzypłciowe w zakresie zainteresowań, które nasilały się z wiekiem – u chłopców silniejsze były zainteresowania techniczne, u dziewcząt zaś wszystkie pozostałe, szczególnie psychologiczno-społeczne. Wraz ze wzrostem wieku zmniejszały się ponadto bezwzględne wskaźniki atrakcyjności lektur, szczególnie z biologii i techniki. Pojawił się również relatywny spadek zainteresowań biologicznych, wzrósł zaś – abstrakcyjno-logicznych. Badania pozwoliły na ocenę psychometrycznych właściwości kwestionariusza: wskaźniki wybranych tytułów (0-30) oraz wskaźniki przyznanych tytułom punktów (0-120) okazały się bardzo silnie skorelowane. Dla każdej z 60 par oceniono ich moc dyskryminacyjną (współczynniki korelacji punktowo-czteropolowej phi) na podstawie wskaźnika wybranych tytułów oraz z uwagi na obie skale, w skład których pozycje te wchodziły (tzn. z uwagi na oba rodzaje tytułów). W rezultacie otrzymano 120 współczynników, z których osiem okazało się nie spełniać wymogów istotności statystycznej. Dla wszystkich czterech skal obliczono współczynnik zgodności wewnętrznej alfa do oceny rzetelności kwestionariusza. Wymogi rzetelności spełniły wszystkie skale oprócz analityczno-logicznej. Badając korelację między czterema skalami za pomocą wskaźnika punktowego, stwierdzono, że zainteresowania techniczne były wyraźnie odrębne od biologicznych (u młodszych badanych także od analityczno-logicznych) i wręcz przeciwstawne psychologiczno-społecznym. Trafność kwestionariusza oceniono na podstawie zróżnicowania zainteresowań ze względu na typ myślenia badanych – zgodnie z teorią L. Hudsona konwergentycy powinni prezentować silniejsze zainteresowania techniczne, dywergentycy zaś psychologiczno-społeczne (zainteresowania abstrakcyjno-logiczne nie powinny różnicować badanych). Trzyczynnikowa analiza wariancji danych potwierdziła te przewidywania na poziomie tendencji, przy czym różnice w zainteresowaniach badanych ze względu na dominujący u nich typ myślenia występowały niezależnie od płci i wieku. |