Abstrakt: |
Celem badania była próba ukazania roli, jaką odgrywają wypowiedzi werbalne i język graficzny w określonej sytuacji zadaniowej. Poszukiwano odpowiedzi na następujące pytania badawcze: czy wiek różnicuje opowiadania dzieci pod względem formy i treści; jakie są cechy współnarracji dzieci młodszych i starszych; jaka jest rola języka graficznego w tworzeniu tekstu narracyjnego. Badaniem objęto 24 dzieci – po 12 z klasy „0” (średni wiek: sześć lat i dziewięć miesięcy) i z klasy drugiej (średni wiek: osiem lat i osiem miesięcy) ze Szkoły Podstawowej nr 4 w Krakowie; w każdym przedziale wiekowym po trzy pary dziewczynek i trzy pary chłopców. Sytuacja badawcza miała charakter współnarracji; na podstawie wyróżnionych przez Katherin Meng (1987) typów uczestnictwa dzieci w dyskursie narracyjnym wybrano sytuację, w której dziecko występuje w roli narratora, podczas gdy drugie dziecko i dorosły słuchają. Potem następowała wymiana ról między dziećmi. Środkiem stymulującym był czytany przez dorosłego fragment opowiadania (wybranego po badaniach pilotażowych) z zawiązaną i doprowadzoną do punktu kulminacyjnego akcją. Zadaniem dziecka było dokończenie opowiadania oraz narysowanie obrazka do swojego opowiadania. Wypowiedzi dzieci nagrywano na taśmę magnetofonową, następnie zapisywano. Wyniki wykazały, że: wiek był czynnikiem różnicującym dziecięce teksty narracyjne, zarówno w języku werbalnym, jak i graficznym. Narracje dzieci starszych były dłuższe, bogatsze treściowo, zróżnicowane w formie; wraz z wiekiem rosła złożoność poziomu makro- i mikrostruktury tekstu werbalnego i graficznego. Współnarracja dzieci młodszych i starszych miała określoną charakterystykę. W tworzeniu tekstów narracyjnych dziewięciolatki rozwijały zarówno linię, jak i pole narracji, stosowały bogatszy zestaw operacji tekstowych. Dzieci siedmioletnie współtworzyły tekst narracji, o czym świadczyły operacje tekstowe dokonywane na wypowiedziach partnera. Cechą właściwą dzieci starszych było konstruowanie własnego tekstu przy współudziale partnerów (dorosłego i rówieśnika). Język graficzny różnicował badane grupy ze względu na poziom rozwoju (osiągnięcia szkolne) w tym zakresie oraz pełnił określoną funkcję w dyskursie narracyjnym. Zarówno siedmiolatki, jak i dziewięciolatki tworzyły w diadach rysunki podobne w aspekcie treści i formy. Nastrój rysunków, wyrażony kolorystyką, korespondował z nastrojem opowiadań dzieci. |