Abstrakt: |
Celem badania była ocena stopnia zróżnicowania tendencji autonomizacyjnych w czterech grupach wiekowych, z uwzględnieniem płci badanych. Przed etapem badania zasadniczego przeprowadzono dwa etapy dotyczące konstrukcji pilotażowej, a następnie eksperymentalnej wersji narzędzia typu Likerta do pomiaru autonomii w okresie dorastania. Nasilenie autonomii mierzono stopniem zgody osoby badanej z 20 twierdzeniami zawartymi w narzędziu badawczym. Analizą statystyczną objęto wyniki uzyskane od 743 osób (378 kobiet i 365 mężczyzn) w grupach wiekowych: 12-13, 14-15, 16-17 i 18-19 lat. Porównanie wyników ze względu na wiek i płeć badanych wykazało, że czynniki te nie są znaczącymi predyktorami zmian w dążeniach dorastających do autonomii. Stwierdzono, że brak generalnych różnic między płciami dowodzi, iż w okresie dorastania tendencje autonomiczne są jednakowo silne u dziewcząt i chłopców, a na autonomię poszczególnych dorastających wpływ mają zapewne czynniki indywidualne i sytuacyjne (temperament, zdolności, rozwój zainteresowań, chwilowy nastrój). Badania wskazały jednak na istotnie wyższy i niestabilny poziom autonomii funkcjonalnej u dziewcząt w początkowej fazie dorastania (12-13 lat): najpierw bardzo wysoki, następnie znacząco niski, potem znów wysoki w kolejnych fazach dorastania. Prawdopodobnie miało to związek ze specyfiką procesów tożsamościowych u dziewcząt, wspieranych szybkimi zmianami w dojrzewaniu biologicznym. Wysunięto przypuszczenie, że w początkowej fazie dorastania dziewczęta intensywniej próbują zerwać konwencjonalne sposoby podtrzymywania więzi interpersonalnych i uniezależnić się od autorytetów, a także zakwestionować stereotypową żeńskość wiążącą się z podporządkowaniem. Uznano, że spadek wysokich tendencji do autonomii w drugiej fazie dorastania można tłumaczyć schematycznym podejściem szkoły do normatywnych wzorców płciowości – oczekiwaniem od dziewcząt funkcjonowania w orientacji uczuciowo-personalnej. |