Celem badania była odpowiedź na następujące pytania: czy sztywność poznawcza może być minimalizowana przez cechy osobowości, poziom inteligencji lub ich wzajemne relacje; czy wybór określonych strategii poznawczych umożliwia przezwyciężenie sztywności i jej negatywnych skutków dla funkcjonowania intelektualnego człowieka. Wysunięto następujące hipotezy cząstkowe: osoby mniej inteligentne są bardziej sztywne; sztywność obserwujemy u neurotyków, u osób z niskim wynikiem w skali otwartości, niskim wynikiem w skali ugodowości i wysokim wynikiem w skali sumienności; osoby mniej inteligentne, ale charakteryzujące się wysokim wynikiem w skali otwartości, niskim wynikiem w skali lęku i sumienności są mniej sztywne; osoby mało lub średnio inteligentne i sztywne mogą osiągać lepsze wyniki w teście Ravena, wykorzystując odpowiednie strategie poznawcze; osoby mające większe doświadczenie i obycie z tematyką zadania (reklamami) są bardziej sztywne w stosowaniu strategii rozwiązywania zadania (efekt eksperta). W badaniu wzięło udział 138 studentów (74 kobiety i 64 mężczyzn): 61 z trzeciego roku filologii romańskiej, pedagogiki i wychowania plastycznego Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, 27 z trzeciego roku budownictwa lądowego Politechniki Krakowskiej, 50 z drugiego roku Kolegium Nauczycielskiego w Bielsku-Białej. Średnia wieku wynosiła 22 lata. Sztywność poznawczą szacowano na dwa sposoby: zaprojektowanym zadaniem eksperymentalnym (polegającym na wymyśleniu i opisaniu plakatu reklamującego czekoladki) i przygotowanym testem komputerowym, wykorzystującym efekt primingu negatywnego. Zadanie eksperymentalne powtarzano cztery razy – trzykrotnie badani tworzyli opisy, opierając się na tej samej instrukcji-opisie produktu, za czwartym razem w oparciu o nieco inną instrukcję. Rozwiązanie zadania oceniali sędziowie kompetentni. Do pomiaru cech osobowości zastosowano kwestionariusz NEO-FFI Costy i McCrae w adaptacji Zawadzkiego, Szczepaniaka i Strelaua (1996); dodatkowo użyto Kwestionariusza Samooceny Spielbergera w adaptacji Wrześniowskiego i Sosnowskiego (1983). Poziom inteligencji oceniano na podstawie testu Matryc Progresywnych Ravena w wersji zaawansowanej (Raven, Court, Raven, 1983) bez limitu czasu. Skonstruowano także test TDR kontrolujący stopień znajomości reklam. Wyniki wykazały, że: osoby inteligentne uzyskiwały niższe wartości we wszystkich wskaźnikach sztywności. Osoby o wysokich wynikach w skali lęku były sztywne w jednym z wyróżnionych obszarów aktywności. Osoby lękowe miały tendencję do wykorzystywania elementów z instrukcji przy tworzeniu własnych opisów, co można wyjaśnić, odwołując się do charakterystyki cechy lęku. Neurotycy nie okazali się sztywni w żadnej z zastosowanych miar. Osoby inteligentne, ale lękowe, oraz inteligentne, ale neurotyczne, przejawiały sztywność w zakresie korzystania z pomysłów cudzych (neurotyzm) oraz powielania pomysłów własnych w czterech seriach zadania eksperymentalnego (lęk), z czego wynika, że dla tego typu sztywności decydujące znaczenie miały wpływy osobowościowe. Wyniki ekstrawertyków wskazywały na pewną niejednorodność – z jednej strony na giętkość poznawczą, z drugiej na sztywność związaną z częstszym korzystaniem z elementów zawartych w opisie-instrukcji. Osoby o wysokich wynikach w skali otwartości były giętkie, ale tylko w obszarze związanym ze sztywnością sytuacyjną oraz mentalną (korzystanie z gotowych wzorców wbrew instrukcji). Osoby sztywne, ale sumienne osiągały wysokie wyniki w teście inteligencji. Sztywni neurotycy korzystający ze strategii globalnej i obrazowej uzyskiwali wysokie wyniki w teście inteligencji. Sztywni introwertycy, mający skłonność do korzystania ze strategii konkretnej, osiągali lepsze wyniki w teście Ravena; sztywni ekstrawertycy radzili sobie lepiej, jeśli posługiwali się strategią abstrakcyjną. Osoby sztywne, o niskich wynikach w skali sumienności, korzystające ze strategii szczegółowej, osiągały wysokie wyniki w teście inteligencji; odwrotne charakterystyki osobowości wśród osób sztywnych, determinujące wybór strategii ogólnej, także wpływały na wysokie wyniki. Istnieje możliwość przezwyciężenia sztywności pod warunkiem dysponowania pewnymi cechami osobowości.