Abstrakt: |
Celem badania było określenie różnic w zakresie popełnianych czynów przestępczych i różnorodnych zachowań dewiacyjnych między młodzieżą uznaną formalnie za przestępczą a młodzieżą przebywającą na wolności i uznaną za normalną z punktu widzenia prawa. W badaniu wykorzystano ankietę własnej konstrukcji typu self-report, składającą się w sumie z 40 pytań należących do trzech kategorii tematycznych: czyny przestępcze (przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, przeciwko mieniu i zachowania chuligańskie; 21 pytań), zachowania naganne (wagary, ucieczki z domu itp.; cztery pytania), czynności i zachowania autodestrukcyjne (alkohol, narkotyki, samookaleczenie; pięć pytań). Z puli 40 pytań wyłączono osiem pomocniczych, służących identyfikacji wiarygodności badanych, oraz dwa pytania z kategorii dotyczącej przestępstw. Ostatecznie analizą objęto 30 pytań z kwestionariusza. Do badanych należały trzy grupy młodzieży – uczniowie krakowskich liceów ogólnokształcących w wieku 16-17 lat (N = 217, ostatecznie wykorzystano odpowiedzi 140 badanych), ich rówieśnicy z zasadniczych szkół zawodowych (N = 271, wykorzystano odpowiedzi 222 badanych) oraz wychowankowie zakładu poprawczego z tego samego przedziału wiekowego (N = 74, wykorzystano odpowiedzi 64 badanych). Pomimo celowego doboru próby, uwarunkowanego trudnościami w losowym doborze próby w grupie wychowanków zakładów poprawczych, w analizie zastosowano procedury statystyczne. Analiza porównawcza badanych grup potwierdziła główną hipotezę badawczą, zgodnie z którą czyny przestępcze i różnorodne zachowania dewiacyjne występują częściej w grupie młodzieży uznanej formalnie za przestępczą, choć zachowania te i czyny pojawiły się w szerokim zakresie również w ogólnej populacji młodzieży, czyli w grupach młodzieży nieprzestępczej. Częstości zachowań dewiacyjnych rozkładały się na kontinuum, najwyższe wartości przyjmowały w grupie wychowanków zakładów poprawczych, średnie – w grupie uczniów szkół zawodowych i najniższe – w grupie uczniów liceów ogólnokształcących. Do najsilniej różnicujących zachowań należały przestępstwa przeciwko mieniu (szczególnie stosunek do kradzieży pieniędzy i innych rzeczy, które były zabezpieczone i których zawłaszczenie mogło być dokonane za pomocą siły lub podstępu), branie narkotyków i samookaleczenie się. Badanie ukazało również, że zachowania dewiacyjne mogą być z powodzeniem ujawniane przy pomocy ankiety typu self-report. |