Abstrakt: |
Celem badania było określenie form zachowań agresywnych wśród uczniów szkół podstawowych i policealnych. Próbowano także określić przyczyn zachowań agresywnych w badanej grupie. Badaniem objęto cztery grupy: dwie młodzieży szkół podstawowych i dwie słuchaczy szkół policealnych. Do pierwszej grupy należało 30 dzieci w wieku od 7 do 15 lat, u których zdiagnozowano zaburzenia emocjonalno-nerwicowe na tle uwarunkowań sytuacyjno-szkolnych. Do drugiej grupy uczniów szkół podstawowych należało 25 dzieci w wieku 13–14 lat z klasy siódmej. W dwóch grupach słuchaczy szkół policealnych były 32 osoby ze szkoły detektywistycznej oraz 27 osób z policealnego studium administracji państwowej. W pierwszej grupie dzieci zastosowano następujące narzędzia badawcze: test Wechslera, test Jaki jesteś Choynowskiego, test zdań niedokończonych Kostrzewskiego, rysunek na temat Ja w mojej szkole. W pozostałych trzech grupach użyto ankiety dotyczącej form i przyczyn agresji w szkole oraz wśród rówieśników. Badanie wykazało, że wśród dzieci ze zdiagnozowanymi zaburzeniami emocjonalno-nerwicowymi 30% osób biernie negowało nauczyciela z powodu lęku przed nim. 80% uczniów klas siódmych przejawiało niewłaściwe postawy wobec nauczycieli: pięciu z nich ignorowało nauczyciela, nie brało udziału w zajęciach albo spóźniało się na lekcje; 10 osób opowiadało złośliwe dowcipy na temat nauczycieli. Trzech słuchaczy ze studium detektywistycznego przyznało się do wyłączania z lekcji, cztery osoby bywały nietaktowne wobec nauczycieli, śmiały się z nich i dogadywały im. Okazało się, że uczniowie szkół podstawowych znacznie częściej są agresywne wobec nauczycieli niż słuchacze szkół policealnych, którzy wyładowywali agresję zazwyczaj w sposób pośredni, np. za pomocą negatywizmu (lekceważenia, obojętności) albo ukrytej wrogości. Dziewięciu uczniów z grupy ze stwierdzonymi zaburzeniami doświadczyło agresji ze strony nauczycieli – albo w formie werbalnej, albo pośredniej. Nauczyciele obwiniali uczniów i zawstydzali przed rówieśnikami. Spośród uczniów klas siódmych aż 80% z nich opisało formy agresji stosowane wobec nich przez nauczycieli; były to: chłodna obojętność, złośliwe kawały, docinki, przekleństwa, krzyki, żądania i groźby. Na agresywne zachowania nauczycieli skarżyło się 78% słuchaczy szkoły detektywistycznej i 85% ze studium administracyjnego. Słuchacze szkół policealnych wskazywali najczęściej na wyniosłą postawę nauczycieli, brak cierpliwości, niesprawiedliwe ocenianie, brak kompetencji. Stwierdzono, że agresywne zachowania w relacji nauczyciel – uczeń bardzo często przenoszą się na relacje uczeń – nauczyciel oraz uczeń – uczeń. Ci uczniowie, którzy byli ośmieszani albo poniżani przez nauczycieli, znacznie częściej stosowali agresję wobec rówieśników. Na podstawie wyników badania sformułowano następujące wnioski: uczniowie szkół podstawowych są znacznie częściej agresywni wobec nauczycieli niż słuchacze szkół policealnych; uczniowie szkół podstawowych stosują wobec nauczycieli najczęściej agresję słowną, słuchacze szkół policealnych – agresję w formie negatywizmu albo ukrytej wrogości; uczniowie szkół podstawowych ze zdiagnozowanymi zaburzeniami emocjonalno-nerwicowymi wykazują najczęściej bierny negatywizm wobec nauczycieli; nauczyciele szkół podstawowych wyrażają agresję wobec uczniów najczęściej za pomocą wrzasków, przekleństw, gróźb, docinków; uczniowie klas siódmych stosują wobec siebie najczęściej agresję otwartą, głównie w formie słownej; słuchacze studium administracyjnego wyrażają niechęć wobec siebie w sposób niebezpośredni albo ukryty; dla 40% uczniów szkół podstawowych agresja pośrednia stosowana wobec rówieśników stanowi sposób zdobycia uznania wśród kolegów. |