Celem badania była próba odpowiedzi na następujące pytania: Jaki jest poziom uczestnictwa dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w organizacjach społecznych i kołach zainteresowań? Jaki jest poziom opieki rodziców nad czasem wolnym dziecka z upośledzeniem umysłowym? Czy i w jakim stopniu występuje związek pomiędzy poziomem aktywności pozadydaktycznej badanych a poziomem opieki rodziców nad ich czasem wolnym? Badaniem objęto 150 uczniów klas VI-VIII szkół specjalnych województwa szczecińskiego. Zastosowano celowo-losowy dobór próby, oparty na wielostopniowym schemacie losowania warstwowo-grupowo-indywidualnym. Do próby włączono tylko jednostki z lekkim stopniem upośledzenia umysłowego, niemające dodatkowych zaburzeń w rozwoju psychofizycznym. Do pomiaru poziomu aktywności pozadydaktycznej uczniów posłużono się pięciopunktową skalą oszacowań; szacowania dokonywali wychowawcy grup; do pomiaru poziomu opieki nad czasem wolnym dziecka użyto wywiadu, dane uzupełniono obserwacją i informacjami uzyskanymi od wychowawców. Przynależność badanych do organizacji społecznych i kół zainteresowań była niska, większość badanych nie uczestniczyła w ich działalności, dotyczyło to dziewcząt i chłopców. Wśród chłopców więcej wykazywało bardzo niski poziom uczestnictwa niż u dziewcząt. Stwierdzono, że tylko 2% próby uczestniczy w zajęciach organizowanych przez MDK. Z rozmów z rodzicami i wychowawcami wynikało, że niektóre dzieci uczestniczyły w takich zajęciach, jednak szybko się zniechęciły z powodu zbyt trudnych zadań, stosunku opiekunów i rówieśników. 9,33% uczestniczyło w chórach szkolnych, tyle samo w PCK, 4,66% w kole recytatorskim, tyle samo w kółku technicznym (chłopcy). Stwierdzono, że opiekunowie kół zainteresowań podczas doboru dzieci kierują się ich możliwościami psychofizycznymi, co eliminowało jednostki mniej sprawne; stosowane były mało atrakcyjne formy pracy; problem stanowiły także dojazdy uczniów do szkół. Formalna opieka nad czasem wolnym dziecka osiągnęła poziom przeciętny; była sprawowana przez niepracującego członka rodziny – 15%; rodzica niebędącego aktualnie w pracy – 11%, starsze rodzeństwo – 22%, świetlicę szkolną – 13%. 21% badanych pozostawało bez opieki do pięciu godzin dziennie, 18% nie miało opieki powyżej pięciu godzin dziennie. 58% rodziców nie wykazywało żadnego zainteresowania sposobem spędzania czasu wolnego przez dziecko; 87% uważało, że należy pozostawić im całkowitą swobodę, 2% deklarowało uczestnictwo w inicjatywach zabawowych podejmowanych przez dzieci i pomoc w organizacji czasu wolnego dziecka; 17,33% widziało potrzebę okazywania dzieciom pomocy przy organizacji zajęć pozalekcyjnych, ale twierdziło, że nie ma czasu ani możliwości, by się tym zająć; 16% wykazało zrozumienie dla trudności swoich dzieci w prawidłowej organizacji czasu wolnego; 6,66% planowało i organizowało warunki do realizacji aktywności pozalekcyjnej dzieci, ale nie wykazywało skłonności do wspólnej pracy z nimi. Do najczęstszych form spędzania czasu z dzieckiem należało oglądanie telewizji (92,66% ojców i 65,33% matek). Matki były aktywniejsze od ojców w realizacji pozostałych form, najczęstszą z nich była wspólna zabawa. Najwięcej czasu z badanymi spędzało ich rodzeństwo, najczęstszymi formami były wspólna zabawa (88,66%), oglądanie telewizji (67,33%), spacery (54,66%). Najbardziej popularną formą wypoczynku letniego były wycieczki (44,66%), w większości organizowane przez szkoły specjalne, podobnie biwaki i obozy (24%). Koszty wyjazdów pokrywały szkoły, organizacje społeczne lub same dzieci z pieniędzy zebranych podczas różnych akcji. Stwierdzono, że poziom opieki nad czasem wolnym dzieci przedstawia się bardzo niekorzystnie; najkorzystniejsza okazała się organizacja opieki formalnej, jednak również ona nie była w pełni zadowalająca. Łączna analiza poziomu opieki rodziców nad czasem wolnym dzieci wykazała, że bardzo zła opieka dotyczyła 48% badanych, opiekę bardzo dobrą sprawowało 4,66% rodzin. Dane statystyczne wskazały na istnienie zależności między aktywnością pozadydaktyczną uczniów z lekkim stopniem upośledzenia umysłowego a opieką rodziców nad ich czasem wolnym. Stwierdzono, że niedostatki w zakresie efektów aktywności pozadydaktycznej mogą być następstwem ogólnego braku należycie skoordynowanej i zharmonizowanej opieki nad jednostkami z upośledzeniem umysłowym, szczególnie ze strony rodziny. Instytucje odpowiedzialne za organizowanie czasu wolnego niejednokrotnie nie realizowały swoich zadań, nie uwzględniały możliwości udziału uczniów z upośledzeniem umysłowym w zajęciach organizowanych poza szkołą.