Abstrakt: |
Badanie miało na celu zmierzenie rozmiarów i intensywności współżycia płciowego w ponad 1000-osobowej próbie dziewcząt i chłopców, analizę związku aktywności seksualnej z płcią, wiekiem, rodzajem szkoły i miejscem zamieszkania oraz zbadanie relacji między intensywnością podejmowania współżycia a właściwościami dorastających, środowiskiem rodzinnym i rówieśniczym. Badaniem objęto młodzież w wieku 15-19 lat ze środowiska wielkomiejskiego (Warszawa) i małomiasteczkowego (Kraśnik), uczęszczającą do liceum ogólnokształcącego i technikum zawodowego. W badaniu wykorzystano kwestionariusz Ty i zdrowie, czyli zaadaptowany do polskich warunków Health Behavior Questionaire (Jessor i współpracownicy, 1989). Badanie ujawiło, że 21% badanych deklarowało doświadczenia z zakresu współżycia seksualnego od około 16. roku życia. Rozpoczynanie i kontynuacja aktywności seksualnej dotyczyły w większym stopniu chłopców niż dziewcząt oraz starszej młodzieży (powyżej 17 lat) niż młodszej (15-16 lat). Wcześniej inicjowali współżycie również uczniowie szkół techniczno-zawodowych oraz młodzież z wielkiej aglomeracji. Dane te należy interpretować w kontekście ogólnych norm kulturowych i obyczajowych dotyczących współżycia seksualnego – aprobatę społeczną zyskiwały kontakty seksualne osób pełnoletnich (gdy mogły być usankcjonowane małżeństwem), a oczekiwania społeczne były surowsze wobec kobiet niż mężczyzn. Regulacyjne oddziaływanie oczekiwań społecznych miało również większą siłę w małym mieście, gdzie przez mniejszą anonimowość większe były szanse na sankcje społeczne. Czynniki kulturowo-psychologiczne tłumaczyły również nasilenie rozmiarów inicjacji seksualnej wśród chłopców ze szkół technicznych, w których przypadku dużą rolę mogło odgrywać subiektywne poczucie dorosłości – większe niż wśród licealistów, ze względu na typ kształcenia dający bliską perspektywę usamodzielnienia zawodowego i finansowego. Żadna ze zmiennych socjodemograficznych nie różnicowała częstości stosowania metod zapobiegania ciąży ani intensywności kontaktów seksualnych. Wyróżniono trzy modele aktywności seksualnej: ekspansywny, stabilny (aktywność seksualna w stabilnych związkach), pasywny (niewielkie doświadczenia seksualne). Osoby zaliczone do drugiej i trzeciej kategorii były do siebie podobne pod względem osobowości oraz sytuacji rodzinnej i rówieśniczej. Młodzież zaliczana do modelu ekspansywnego wyróżniała się wyższą samooceną, cenieniem samodzielności, posiadaniem liczniejszego grona przyjaciół nieingerujących w zachowania oraz sytuacją rodzinną, w której mała liczba reguł ograniczających zachowania łączyła się ze zwiększonymi oczekiwaniami wobec dziecka. |