BIBE
polski   english
Strona główna Instytut badań edukacyjnych
BIBE
Evidence Informed Policy
Zobacz również
Nasze strony
O pracowni

Zespół Pracowni BIBE zajmuje się przede wszystkim monitorowaniem i opracowaniem badań za lata 1989-2015 prowadzonych w zakresie szeroko pojętej edukacji.   >> więcej


napisz do nas
bibe@ibe.edu.pl
 
  poprzednie
następne  
 
Obserwuj
Tytuł badania: Przemiany edukacyjne w Polsce w opinii nauczycieli
Instytucja:
Data: wrzesień 1994
Badacz: Mirosław Szymański
Abstrakt:

Celem badania było poznanie stosunku nauczycieli do wybranych kwestii ówczesnej oświaty, problemów związanych z funkcjonowaniem szkoły oraz rolą nauczyciela w Polsce. W badaniu wykorzystano kwestionariusz własnej konstrukcji, który zawierał 60 zdań wybranych z książek i artykułów napisanych i opublikowanych w latach dziewięćdziesiątych przez znanych naukowców. Wybrano sądy charakterystyczne i ostro wyrażone. Badanych nauczycieli poproszono o ustosunkowanie się do nich na pięciostopniowej skali (bez podania im informacji o pochodzeniu twierdzeń). Otrzymano 181 odpowiedzi od nauczycieli szkół podstawowych. Szerokie poparcie nauczycieli zyskały stwierdzenia akcentujące głęboki kryzys w oświacie – zgodziło się z nimi 87,8-88,4% badanych. Badani ustosunkowali się również pozytywnie do wypowiedzi wyrażających pejoratywną opinię o reformatorach oświaty (których miał cechować narcyzm i zadufanie w sobie), sugerujących polityczny i propagandowy charakter działań reformatorskich oraz nierealistyczność celów merytorycznych tych reform. Badani wyrazili również przekonanie, że szkoła nie powinna być „uszczęśliwiana na siłę”, a reformy powinny być uznawane za eksperymenty obejmujące tylko chętnych. Nauczyciele skłonni byli godzić się na reformy konsultowane z zespołami nauczycielskimi oraz przeprowadzane stopniowo, w sposób ewolucyjny i oddolny. Część ocen dotyczących sytuacji w oświacie okazała się dla nauczycieli kontrowersyjna – dotyczyły one kondycji polskiego społeczeństwa, roli treści kształcenia w edukacji, centralizacji vs. decentralizacji oświaty itp. Wypowiedzi te łączyło to, że ustosunkowanie się do nich wymagało posiadania szerszej wiedzy z zakresu socjologii edukacji. Badani nauczyciele wyrażali umiarkowane sądy lub nie potrafili się w ogóle ustosunkować (26%) do twierdzeń dotyczących: symptomów nadchodzących w oświacie zmian, przemijania monopolu państwa w sferze edukacji, represyjnego charakteru scentralizowanego systemu edukacyjnego, dziewiętnastowiecznego charakteru polskiej oświaty. Respondenci wyrazili aprobatę dla wypowiedzi mówiących o dużym znaczeniu szkoły, jej misji społecznej i istotnej roli, jaką szkoła odgrywa w życiu dzieci i młodzieży. Dostrzegali również potrzebę włączenia w działalność szkoły idei sukcesu i robienia kariery oraz nadania szkole prorynkowego charakteru. Trzech spośród czterech badanych dostrzegało braki współczesnej szkoły, jej nadmierny tradycjonalizm, nastawienie na rutynę i przeciążanie ucznia obowiązkami. Poglądy te nie były jednak wyrażane jednomyślnie, bo około 25% nauczycieli nie dostrzegało tych wad. Jeszcze większe kontrowersje wywołały twierdzenia krytyczne wobec sposobu funkcjonowania szkoły wypowiedziane z perspektywy odmiennej od roli nauczyciela-technologa, czyli polityka oświatowego, działacza zaangażowanego w sprawy oświaty czy znawcy ogólnych spraw oświaty i kultury. Nauczyciele nie dostrzegali, że efektywność pracy szkoły nie jest prostą funkcją wkładu pracy nauczycieli i że źle skonstruowana instytucja często niweczy działania jej członków. Badani nie byli również skłonni do popadania w skrajności i aprobowania zdecydowanie krytycznych ocen szkoły jako instytucji. Większość nauczycieli wyraziła aprobatę dla twierdzeń teoretyków na temat ich własnego zawodu. Wśród twierdzeń tych najliczniej reprezentowane były te ujmujące zawód nauczyciela w kategoriach idealistycznych, nie zaś realnych, szczególnie w duchu pedagogiki personalistycznej (cele osobowe w wychowaniu) i humanistycznej (orientacja na wartości, wymóg lubienia dzieci). Dla swego zawodu badani wymagali wyższego wykształcenia oraz wzmocnienia kształcenia warsztatowego. Nie bez znaczenia dla pracy nauczyciela okazały się również warunki pracy, status i prestiż zawodu oraz uposażenie. Badani ostrożniej zgadzali się z krytyką adresowaną do systemu kształcenia nauczycieli i ich własnego środowiska (konserwatyzm, chaos etyczny). Paradoksalnie, wysoką aprobatę zyskało zdanie określające nauczycielstwo przede wszystkim jako zawód, a więc jako wymagające konkretnej wiedzy i umiejętności – pozostaje to w sprzeczności z misyjnym charakterem pracy nauczyciela wyrażanym przez wcześniejsze, również akceptowane wypowiedzi. Zdecydowany sprzeciw badanych wzbudziło demaskowanie ukrywanej na ogół roli nauczyciela jako urzędnika czy funkcjonariusza państwowego oraz określenie go „przeciętnym” człowiekiem.

Deskryptory TESE: system edukacji, nauczyciel, postawa, reforma szkolnictwa, zawód nauczyciela
TESE descriptors: education system, teacher, attitude, educational reform, teaching profession
Publikacje:
  • Szymański, M. (1998). Przemiany edukacyjne w Polsce w opinii nauczycieli. W: M. Dudzikowa (red.), Edukacja w zmianach (s. 163-187). Koszalin.
 
Tagi
Ostatnie wyszukiwania
Wyszukane słowo Liczba odpowiedzi
 
Strona internetowa współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Baza Informacji o Badaniach Edukacyjnych została stworzona w ramach projektu "BADANIE JAKOŚCI I EFEKTYWNOŚCI EDUKACJI ORAZ INSTYTUCJONALIZACJA ZAPLECZA BADAWCZEGO"