Abstrakt: |
Celem badania było określenie wpływu języka ukraińskiego i rosyjskiego na język polski. Materiałem były prace pisemne i odpowiedzi ustne ponad 60 studentów Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wołyńskiego w Łucku o specjalności: język i literatura ukraińska oraz język polski, studiujących w roku akademickim 1991/1992 i 1993/1994, oraz uczestników lektoratów polskich na innych wydziałach (15 osób). Większość stanowili Ukraińcy płynnie posługujący się także językiem rosyjskim; niektórzy mieli kontakt z językiem polskim w szkole średniej lub tuż po maturze. Stwierdzono, że niektóre błędy w dyktandach mogły wynikać z wymowy dyktującego. Zauważono, że studenci drugiego roku robili mniej błędów. W zakresie błędów fonetycznych stwierdzono: pomieszanie y i e w sylabie nieakcentowanej w wyniku neutralizacji u i e w tej pozycji, spowodowanej ukraińskim zwężeniem e w sylabie nieakcentowanej; pomieszanie o i u w sylabie nieakcentowanej w wyniku neutralizacji o i u w tej pozycji, spowodowanej ukraińskim (i obecnym w polszczyźnie kresowej) zwężeniem o w sylabie nieakcentowanej; błędy w pisowni samogłosek nosowych – brak zapisu nosowości, zapis z samogłoską rozłożoną, zapis hiperpoprawny; niezmiękczanie niektórych spółgłosek przed e, co uznano za odbicie ukraińskiej twardej wymowy tych spółgłosek; problemy z użyciem liter l, ł, oraz zapisem ć, dź, ś, ź; zapis chi zgodnie z ukraińską wymową potoczną zamiast chy; problemy z pisownią rz i ż; zapisywanie jako bezdźwięcznych spółgłosek dźwięcznych ulegających ubezdźwięcznieniu; zapis zgodnie z wymową ukraińską ncz, ns zamiast nć, nś. W błędach morfologicznych odnotowano: używanie innego niż w języku polskim rodzaju wyrazów; końcówki -om w narzędniku lp. rzeczowników męskich – pod wpływem rosyjskiego i ukraińskiego, pod wpływem rosyjskim w dopełniaczu lm. forma ludziej, pod wpływem rosyjskim w miejscowniku lp. rzeczowników męskich i nijakich formy na słońce, o jabłkie, pod wpływem ukraińskim końcówek -u w bierniku lp. reczowników żeńskich; wyrównanie pod wpływem głównie rosyjskim w obrębie tematu rzeczowników na -r w miejscowniku lp.: w numere; końcówka –yj w przymiotnikach męskich w mianowniku lp., jednakowa końcówka rzeczowników żeńskich i towarzyszących im przymiotników w bierniku lp. pod wpływem jednakowej końcówki w rosyjskim i ukraińskim; zapisy wakacje proszli – wpływ jednej formy lm. w czasie przeszłym i brak kategorii męskoosobowości/żeńskorzeczowości w rosyjskim i ukraińskim; zapis przysłówków głównie pod wpływem ukraińskim; zamiany przedrostka prze- na ukraińskie i rosyjskie pro-. W zakresie leksykalnym odnotowano zapisy świadczące o wpływie leksyki i nawyków ortograficznych rosyjskich i ukraińskich (rajon, parfumy) oraz świadczące o wpływie leksykalnym opartym na podobieństwie fonetycznym (trywała – ‘trwała’, mołoda ‘młoda’); zapisy stanowiące wynik przekonania, że danego wyrazu używa się po polsku w tym samym znaczeniu, w jakim występuje on w rosyjskim lub ukraińskim (wszystkie liato – ‘całe lato’). W zakresie grafii zaobserwowano: zastępowanie ó przez o, błędy wynikające z podobieństwa polskiego u i ukraińskiego y (w druku u); błędy związane z tym, że polskie s oddawane jest przez c w rosyjskim i ukraińskim; zamiany k na c oraz w na v, wynikające prawdopodobnie z nauczania pisowni angielskiej. Pod wpływem zasad ortografii rosyjskiej i ukraińskiej wystąpiła łączna pisownia cząstki się z czasownikiem oraz rozdzielna pisownia czasownika i elementu zaimkowego (zniknęłyś my). |