Abstrakt: |
Cele badania były następujące: próba wyjaśnienia, czy rozwój dziecka na poziomie semantycznym i umiejętność używania go w sytuacji komunikacyjnej ma związek z powstawaniem trudności w czytaniu i pisaniu o typie dysleksji; opis funkcjonowania werbalnego dzieci dyslektycznych. Badaniem objęto 100 dzieci z klas drugich i trzecich z ośmiu szkół podstawowych Lublina, w tym grupę kryterialną 50 dzieci dyslektycznych (wyselekcjonowanych na podstawie analizy dokumentów z poradni psychologiczno-pedagogicznych; 17 dziewczynek, 33 chłopców; średnia wieku osiem i 11 lat; poziom rozwoju umysłowego w granicach normy, niemające wad receptorów, zaburzeń emocjonalnych i osobowości; pochodzące z rodzin pełnych, niepatologicznych) i grupę kontrolną dobranych celowo 50 dzieci niedyslektycznych (z tych samych klas co dzieci dyslektyczne; wskazane przez nauczyciela jako dobrze czytające; w tym samym wieku co dzieci z grupy kontrolnej; taka sama struktura wykształcenia rodziców; bez zaburzeń receptorów, mowy, nieprzejawiające zaburzeń emocjonalnych). Analizie poddano monologowy dyskurs narracyjny, tworzony przez dzieci w sytuacjach opisu obrazka oraz opowiadania bajki; badanie miało charakter indywidualny; wypowiedzi nagrywano na magnetofon, zapisywano i poddawano wieloaspektowej analizie; 30 losowo wybranych protokołów zostało sprawdzonych przez pięciu sędziów kompetentnych. Przeprowadzono także badanie inteligencji Testem Wechslera w przypadku dzieci, które nie były nim badane. Stwierdzono, że dzieci dyslektycznie miały istotnie niższy iloraz inteligencji w skali słownej; osiągały generalnie lepsze oceny w testach wykonawczych, gorsze w testach werbalnych; nie różniły się od grupy kontrolnej w próbach wymagających logicznego myślenia; gorsze rezultaty uzyskiwały w próbach angażujących funkcje językowe i pamięć werbalną; średni profil osiągnięty przez dzieci z grupy kontrolnej odpowiadał tzw. typowemu profilowi dla dzieci dyslektycznych. Stwierdzono, że wyniki te potwierdzają hipotezę o związkach dysleksji z zaburzeniami językowymi. Wyniki analizy wypowiedzi dowiodły związku między poziomem przyswojenia semantycznych reguł językowych i komunikatywnością dyskursu a występowaniem trudności w czytaniu i pisaniu. Sformułowano następujące wnioski dotyczące dzieci dyslektycznych: charakteryzuje je nieadekwatna wiedza o strukturze opowiadań i nieefektywne wykorzystanie tej wiedzy, co uwidacznia się w trudnościach w organizacji monologowego dyskursu narracyjnego; przejawiają trudności w dostosowaniu sposobu przekazu informacji do sytuacji społecznej, w jakiej się znajdują; budują swoje dyskursy z mniejszej liczby informacji niż rówieśnicy; ich dyskursy są mniej komunikatywne niż u rówieśników; przejawiają deficyty w przyswojeniu semantycznych reguł systemu językowego. Stwierdzono, że badana grupa była niehomogeniczna, nie wszystkie dzieci przejawiały opisane trudności; uznano, że wyniki potwierdziły tezę o istnieniu wielu typów dysleksji i wykazały istnienie językowego typu dysleksji. Wysunięto postulat opracowania i stosowania w terapii i profilaktyce programu terapeutycznego, stymulującego rozwój semantycznego aspektu języka oraz umiejętności komunikacji językowej. |