Abstrakt: |
Celem badania było scharakteryzowanie wychodzenia z konfliktów interpersonalnych w dwóch aspektach: sposobów wychodzenia z konfliktów przez dzieci oraz sposobów rozwiązywania konfliktów przez pracujące z nimi nauczycielki. Badaniem objęto 60 dzieci, po 30 pięcio- i sześciolatków z jednej z placówek przedszkolnych w Poznaniu; zastosowano obserwację podejmowanej przez dzieci swobodnej aktywności zabawowej, techniki projekcyjne, rozmowę. Dzieci dwukrotnie odpowiadały, jak radzą sobie w realnym świecie oraz jak poradziliby sobie z konfliktami fikcyjni bohaterowie historyjek projekcyjnych i jak zareagowałaby ich nauczycielka. Założono, że sposobami wychodzenia z konfliktu przez dzieci mogą być: zachowania o charakterze kompromisowym, zachowania o charakterze rozjemczym, przedstawianie w ujemnym świetle przeciwnika konfliktu w oczach autorytetu (skarga), zachowania mające na celu usunięcie szkody. W przypadku historyjek projekcyjnych i zachowań rzeczywistych dzieci preferowały głównie zachowanie mające na celu usunięcie szkody – przeproszenie wyrażone przez jedną ze stron (wynikające z nakazu nauczycielki, chęci do wspólnej zabawy, dojrzałej świadomości moralnej), miało ono dla historyjek i świata rzeczywistego odpowiednio 117 i 119 wskazań; większą gotowość do przepraszania wykazywały sześciolatki oraz dziewczynki z obu grup wiekowych. Często wskazywano też skarżenie (58 i 63), zajęło ono pierwsze miejsce u pięciolatków; ustępstwo jednej ze stron na rzecz celu nadrzędnego (18 i 26); zanotowano także zachowania o charakterze wycofującym (34 i 23 wskazania). Wyniki obserwacji dzieci nie odpowiadały wynikom testów projekcyjnych – nie odnotowano zachowań mających na celu usunięcie szkody, zasadniczym sposobem było skarżenie (23 przypadki), następnie zachowania o charakterze wycofującym (18) i kompromisowym – ustępstwo (osiem przypadków); w 11 przypadkach interweniowała nauczycielka. Stwierdzono, że dzieci raczej nie wykazywały samodzielności w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi. Pierwotnie zakładano, że nauczycielki mogą: omawiać konflikt i rozstrzygać go wraz z zaangażowanymi dziećmi, omawiać konflikt i rozstrzygać go ze wszystkimi dziećmi w grupie, zachęcać dzieci zaangażowane w konflikt do samodzielnego rozwiązania, narzucać sposób rozwiązania konfliktu i samodzielnie go rozstrzygać, tłumić konflikt. Na podstawie odpowiedzi dzieci wyodrębniono jednak inne kategorie zachowań: rozstrzyganie kwestii spornych poprzez swoisty układ kar (najczęściej stosowany sposób, 69 wskazań), wygaszanie konfliktu (30), tłumienie konfliktu (21). Wyniki te korespondowały z wynikami obserwacji – podczas obserwacji 60 konfliktów nauczycielka brała 34 razy udział w wychodzeniu z nich, w tym 16 razy poprzez wygaszanie konfliktu, 13 – rozstrzyganie przez swoisty układ kar, pięć razy – tłumienie konfliktu. Postępowanie nauczycielek w zasadzie nie stwarzało możliwości podejmowania przez dzieci prób samodzielnego wyjścia z sytuacji trudnej i nie pokazywało, jak radzić sobie z sytuacją konfliktu; wśród preferowanych sposobów brakowało takich, w których występowałoby wyraźne wypracowanie rozwiązania. |