Abstrakt: |
Celem podstawowym badania było określenie związku między poprawną lub niepoprawną realizacją Programu Domowych Detektywów (szkolny program wczesnej profilaktyki alkoholowej dla uczniów od 10 do 11 lat i ich rodziców, będący adaptacją amerykańskiego Slick Tracy Home Team, opracowanego na Uniwersytecie Minnesota w ramach Projektu Northland) a jego bezpośrednimi efektami; zamierzano też sformułować standardy, które powinny być spełnione przy rutynowej realizacji programu. Postawiono pytanie, czy poprawna lub niepoprawna realizacja PDD znajduje odzwierciedlenie w wynikach dotyczących jego bezpośredniej skuteczności. Badanie efektów PDD przeprowadzono w schemacie quasi-eksperymentalnym. Badaniem objęto uczniów klas piątych szkół podstawowych z dzielnicy Warszawa-Mokotów, które zgłosiły gotowość do uczestnictwa w programie i które przydzielono losowo do grupy eksperymentalnej E lub porównawczej P (po pięć szkół; w każdej dwie równoległe klasy piąte). Wśród uczniów przeprowadzono ankietę bezpośrednio przed realizacją zajęć i po ich zakończeniu. Do oceny realizacji programu wykorzystano ustrukturyzowane sprawozdania jego 10 realizatorów, informacje z wywiadu grupowego z realizatorami, dokumentację programu, dane ankietowe od uczniów i (uzupełniająco) rodziców, dodatkowe informacje o uczniach (charakterystyka socjodemograficzna). Na podstawie analizy wyłoniono klasy o poprawnej realizacji programu (E1 – siedem klas) i niepoprawnej (E2 – trzy klasy). Interpretację realizacji PDD przeprowadzono na podstawie: analizy formalnej realizacji strony programu, udziału dzieci i rodziców w programie, odbioru (oceny) programu przez jego uczestników. Stwierdzono, że problemy były związane ze współpracą z rodzicami i pojawiały się od początku (zebranie informacyjne); w efekcie niepełnej akceptacji mniej dzieci pracowało z rodzicami zgodnie z założeniami programu, rodzice nie byli zaangażowani w przygotowanie spotkania końcowego i uczestniczenie w nim. Spośród 231 uczniów 10 klas biorących udział w PDD na pytania ankietowe pretestu odpowiedziało 226. W badanej grupie było 54,5% chłopców i 45,5% dziewcząt; średnia wieku wynosiła 11,5 roku; około 86% dzieci pochodziło z rodzin pełnych; około 60% miało wysokie wyniki w nauce (średnia ocen z języka polskiego i matematyki > 4), 68% miało wysokie oceny z zachowania. Ankiety dotyczące udziału w PDD wypełniło 210 uczniów. Na pytania ankiety odpowiedziało 158 dorosłych (głównie rodziców) tworzących wraz z dziećmi tzw. Domowe Drużyny zgodnie z założeniami programu; w 70% odpowiadały matki, w 11% ojcowie, w 17% nie ustalono, w 2% odpowiedzi udzielali inni dorośli; 149 osób podało informacje o wykształceniu, z tego 49% miało średnie, a 37,6% wyższe wykształcenie. Wyniki uczniów z klas o poprawnej i niepoprawnej realizacji programu zestawione z wynikami uczniów z grupy porównawczej (10 klas) przeanalizowano statystycznie. Wykazano, że poprawnej realizacji programu towarzyszyło ograniczenie częstości picia przez uczniów. W grupie E1 stwierdzono również korzystne efekty dotyczące intencji picia, częstości rozmów rodziców i dzieci na tematy związane z piciem, zmiany w zakresie norm rówieśniczych i wzrost wiedzy o konsekwencjach picia alkoholu; nie stwierdzono zmian dotyczących umiejętności odmowy. Nie stwierdzono żadnego efektu, który mógłby świadczyć o skuteczności programu w klasach, w których realizacja była znacznie gorsza; uzyskane wyniki nie dały też podstaw do twierdzenia o występowaniu negatywnych efektów w przypadku gorszej realizacji programu. Zaproponowano procentowe standardy rutynowej realizacji programu, dotyczące kwestii o kluczowym znaczeniu w PDD: aktywności i zaangażowania rodziców w pracę z dzieckiem (ponad 80% powinno oddawać trzy, cztery wypełnione Karty Wyników), uczestniczenia rodziców w spotkaniu kończącym program (powinno wziąć w nim udział ponad 50% rodziców), odbioru (oceny) programu przez uczniów i rodziców (ponad 60% powinno oceniać pozytywnie swój udział w programie). Stwierdzono, że podstawowym warunkiem uzyskania pozytywnych efektów jest akceptacja programu przez rodziców i ich aktywny udział w poszczególnych elementach. |
Publikacje: |
- Okulicz-Kozaryn, K., Bobrowski, K., Borucka, A., Ostaszewski, K. i Pisarska, A. (2000). Poprawność realizacji „Programu Domowych Detektywów” a jego skuteczność. Alkoholizm i Narkomania, 2, 235-254.
|