Abstrakt: |
Przedmiotem badania były różnice w systemie wartości i postrzeganiu swojej sytuacji życiowej na tle przemian społeczno-ekonomicznych między uczniami z różnych środowisk społecznych. Badaniem ankietowym objęto trzy losowo dobrane grupy: uczniów z klas VI-VIII warszawskich szkół podstawowych, uczniów klas I-II warszawskich szkół zawodowych oraz ich rodziców i nauczycieli. Wyniki badania ujawniły znaczne rozbieżności między celami życiowymi i wartościami młodzieży a zadaniami, jakie dorośli widzą jako cele wychowania. Rozbieżności te widoczne były w szczególności na polu zdobywania pieniędzy, życia pełnego przygód i zrobienia czegoś dobrego dla innych (ważniejszych dla młodego pokolenia) oraz realizowania wartości moralnych (ważniejszego dla rodziców i nauczycieli). Rodzice częściej niż nauczyciele i uczniowie dostrzegali potrzebę uczenia się przez ich dzieci języków zachodnich w szkole, z kolei nauczyciele widzieli konieczność wprowadzenia informatyki do szkoły, której znaczenie w mniejszym stopniu dostrzegali rodzice, w najmniejszym zaś uczniowie. Badanie ukazało również alienację polityczną młodzieży, która nie interesowała się życiem politycznym, nie chciała uczestniczyć w przekształcaniu makrostruktur ani nie wiązała z uczestnictwem w działaniach politycznych swojej kariery życiowej i miejsca w świecie. Mimo potrzeby autorytetów, uczniowie nie spodziewali się znaleźć ich w szkole. Poza pierwszym miejscem rodziców młodzież wiązała autorytet z cechami osobowości, nie zaś z pełnionymi rolami społecznymi. Znaczny okazał się wśród badanych odsetek odpowiedzi negujących możliwość osiągnięcia sukcesu oraz odpowiedzi nie wiem na pytanie o przyszły sukces. Młodzież – szczególnie dziewczęta – nie widziała swojego miejsca w społeczeństwie i uważała, że nie jest w stanie osiągnąć sukcesu. Nawet ci badani, którzy wierzyli w swój sukces, nie potrafili określić, na czym miałby on polegać, albo określali go w sposób mało konkretny. Uczniowie szkół zawodowych mieli bardziej pesymistyczne nastawienie względem swojej przyszłości od uczniów liceów. Równie zagubieni w świecie okazali się rodzice i nauczyciele, w szczególności zaś ci ostatni. Ich postawę cechowała pasywność, poczucie uzależnienia od czynników zewnętrznych, na które – podobnie jak młodzież – nie mieli poczucia wpływu. Nauczyciele nie dostrzegali także nowych możliwości, jakie dawała im nowa organizacja oświaty (decentralizacja decyzji, samodzielność szkół). Wolność i możliwość inicjatywy postrzegali jako obciążenie. Badanie ujawniło niezadowalający stan współpracy między rodzicami a szkołą. Kod językowy nauczycieli wciąż nawiązywał do oficjalnego języka szkoły lat siedemdziesiątych. Rodzice posługiwali się innym językiem niż młodzież. Świadczyły o tym odpowiedzi, zgodnie z którymi rodzice i nauczyciele cenili wysokie ideały moralne, a młodzież znacznie częściej wskazywała na chęć robienia czegoś dobrego dla innych. |