Abstrakt: |
Przedmiotem badania były wzajemne oczekiwania uczniów i nauczycieli. Badanie objęło nauczycieli z częstochowskich szkół podstawowych (N = 50) oraz ich uczniów z klas piątych, siódmych i ósmych (N = 59). W badaniu wykorzystano wywiad swobodny z nauczycielami i ankietę zawierającą pytania otwarte skierowaną do uczniów. Analiza odpowiedzi respondentów ujawniła, że relacje między uczniami i nauczycielami nie były zadowalające, biorąc pod uwagę ich wzajemne oczekiwania względem siebie. Zdecydowanie bardziej niezadowoleni okazali się nauczyciele. Uczniowie wypowiadali się przeważnie pozytywnie o nauczycielach. Niektórzy (szczególnie najstarsi uczniowie) dostrzegali cechy pozytywne i negatywne (ogółem 16 osób). Żaden z uczniów nie wypowiedział się o nauczycielach w kategoriach wyłącznie negatywnych. Do pozytywnych cech nauczyciela zaliczano sprawiedliwość, wyrozumiałość, cierpliwość, słuchanie uczniów, bycie miłym. Z kolei zły nauczyciel to nauczyciel, który nie ma humoru, krzyczy na uczniów (gdy ktoś coś źle zrobi, gdy uczniowie rozmawiają lub bez powodu), jest obojętny na los uczniów, niesprawiedliwy, faworyzuje niektórych uczniów, jest zbyt wymagający, robi częste klasówki, zadaje zbyt dużo prac domowych, źle tłumaczy materiał, jest złośliwy. Idealny nauczyciel jest przede wszystkim sprawiedliwy (traktuje uczniów jednakowo i obiektywnie ocenia), ma poczucie humoru i często żartuje z uczniami, jest miły, uprzejmy, wyrozumiały, prowadzi lekcje z pasją oraz nie krzyczy, gdy uczniowie czegoś nie rozumieją, tylko spokojnie tłumaczy materiał. Niemal w ogóle nie pojawiały się wymagania odnośnie kompetencji merytorycznych nauczycieli i wiedzy z zakresu przedmiotów szkolnych. Opinie uczniów na temat tego, jakim trzeba być uczniem, żeby być lubianym przez nauczyciela, różniły się zależnie od wieku badanych. Młodsi uczniowie uważali, że należy dobrze się uczyć, nie przeszkadzać na lekcjach, być cichym i spokojnym. Starsi uczniowie twierdzili, że oprócz tego należy być lizusem i pupilkiem nauczycieli. Ich zdaniem nauczyciele nie bardzo lubią uczniów mądrych, inteligentnych czy ambitnych. Opinia nauczycieli o uczniach okazała się o wiele gorsza – tylko dziewięciu spośród 50 badanych wypowiedziało się o uczniach wyłącznie w kategoriach pozytywnych. Większość przypisywała uczniom cechy zarówno pozytywne, jak i negatywne. Aż 17 nauczycieli wypowiedziało się o uczniach tylko i wyłącznie negatywnie. Charakteryzując swoich uczniów, nauczyciele podkreślali ich nieśmiałość, osamotnienie, zadbany wygląd. Do cech pozytywnych uczniów zaliczono inteligencję, dużą wiedzę, umiejętność korzystania z nowoczesnych urządzeń technicznych. Cechy te jednak nie znalazły się wśród cech szczególnie cenionych przez nauczycieli, do których należały z kolei posłuszeństwo i podporządkowanie się nauczycielowi, pracowitość i systematyczność. W opinii nauczycieli idealny uczeń posiadał zatem cechy, które nauczycielom pomagają w pracy dydaktycznej, ale nie są związane z osobowością czy zainteresowaniami ucznia. Wśród cech negatywnych uczniów znalazły się: agresja, nadpobudliwość, arogancja, okrucieństwo, chamstwo, ordynarność, wulgarność w sposobie bycia i wysławiania się, lenistwo, lekceważący stosunek do nauczycieli, kolegów i rodziców. Zdaniem nauczycieli uczniowie cenili u nich przede wszystkim sprawiedliwość, partnerskie układy, umiejętność porozumienia się z uczniami, dużą wiedzę i kompetencje. Sądzili również, że uczniowie cenili tych, którzy mieli wysokie wymagania, potrafili słuchać i prezentowali postawę: róbta, co chceta. |