Abstrakt: |
Badanie miało na celu odpowiedź na następujące pytania: Jakie wartości, cele i zadania najczęściej realizuje współczesna rodzina polska, a których cennych wartości ogólnoludzkich współczesna rodzina nie uwzględnia i dlaczego? Jakie wartości życia rodzinnego i ogólnospołecznego młodzież w pełni akceptuje i ceni, a które zdecydowanie odrzuca? Jakich wartości i postaw młodzieży nie akceptują jej rodzice? Badaniem objęto 122 uczniów szkoły podstawowej w Opolu, w tym 65 dziewcząt i 57 chłopców. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego oraz technikę ankiety (17 pytań), obserwacji otwartej i uczestniczącej, analizy dokumentów. W odniesieniu do 26 uczniów klasy ósmej sprawiających szczególne problemy wychowawcze zastosowano metodę indywidualnych przypadków. Wyniki badania ujawniły, że naczelnym celem rodziny było zapewnienie dzieciom bytu materialnego i dobrego startu życiowego. Rodzina postrzegana była przez badanych jako stałe oparcie zapewniające poczucie bezpieczeństwa i warunki bytowe. Młodzież ceniła pracę rodziców, ich miłość i poświęcenie oraz zaradność życiową. Od rodziców oczekiwano akceptacji za wykonywanie obowiązków, zrozumienia, uznania i oparcia. Badani w pełni popierali wartości uniwersalne, preferowali szczęście rodzinne i osobiste, doceniali rolę wykształcenia i pracy. Młodzież ceniła także wartości związane z potrzebami emocjonalnymi – potrzebę uznania, miłości i przyjaźni, oraz wartości charakterystyczne dla okresu dorastania – atrakcyjność fizyczną, swobodę i niezależność, rozrywkę. Wartości hedonistyczne i materialne łączyły się ze sobą, ponieważ dostatek uznawano za warunek zaspokojenia potrzeb przyjemności i radości życia. Środki materialne oceniono jako podstawowy środek do realizacji wszelkich zadań i celów życiowych, a także cel sam w sobie. W dobrach materialnych postrzegano jedyną pewną i sprawdzalną wartość dostatku i uznania społecznego, przez co wpływały one na ocenę funkcjonowania rodziny, postaw rodzicielskich i jednostkowego poczucia szczęścia. W postawach młodzieży zauważalna była koncentracja na sobie i własnej samorealizacji w rodzinie. Rodzina i grono osób znaczących oceniano bardzo pozytywnie jako reprezentujące wartości ogólnoludzkie i uniwersalne (uczciwość, pracowitość, odpowiedzialność, szczerość, bezinteresowność, wytrwałość, mądrość itp.), a otoczenie społeczne postrzegano w negatywnym świetle. Patologie społeczne wiązano z dysfunkcjonalnością rodziny odzwierciedlającą kryzys wartości i norm moralnych. Badani podkreślali zły wpływ otoczenia społecznego i zdecydowanie preferowali rodzinę oraz przyjaciół. Wpływało to na negatywny stosunek do obcych i różnych instytucji, w tym szkoły. Nauczyciela traktowano jako osobę urzędową, niecieszącą się autorytetem. Szkoła postrzegana była jako etap konieczny do osiągnięcia dobrego statusu i pomyślnych perspektyw życiowych, lecz niewielu badanych doceniało kompetencje nauczycieli. Indywidualne wywiady z młodzieżą sprawiającą problemy wychowawcze ujawniły, że badani ci odczuwali brak zaufania i pomocy ze strony rodziców, niewystarczające zrozumienie ich potrzeb i zbyt małą pomoc w pokonywaniu trudności. Utożsamiano to z przyczyną napięć i konfliktów w domu. Niewielu badanych deklarowało chęć pogłębienia wiedzy i zdobycia ciekawego zawodu jako drogi do samorealizacji. Młodzież ta słabo zinternalizowała wartości moralno-etyczne – tylko sześciu spośród 26 badanych z tej grupy dostrzegało związek między pojęciem dobry człowiek a znaczeniem moralny, szlachetny, prawy itp. |