Przedmiotem badania były postawy mieszkańców wsi wobec mniejszości romskiej, w szczególności aspekt swojskości i obcości w tych postawach, a także proces integracji dzieci romskich uczęszczających do lokalnej szkoły. Badanie przeprowadzono w Obrotnicy Górnej (nazwa zmieniona) – dużej wsi górskiej, którą od przypuszczalnie stu lat zamieszkiwała grupa osiadłych Romów (około 35 osób). Do szkoły podstawowej na Skłonnem (nazwa zmieniona) uczęszczało łącznie 112 dzieci, w tym siedmioro dzieci romskich w różnych klasach. W badaniu wykorzystano metody jakościowe w postaci obserwacji, luźnych rozmów i wywiadów niestandaryzowanych. Badanie ujawniło, że Romowie postrzegani byli przez mieszkańców wsi jako odmienni na dwóch podstawowych płaszczyznach: biologicznej/naturalnej – badani mieszkańcy wsi podkreślali „czarność” Romów, tzn. ciemne włosy i ciemny kolor skóry; rozpowszechnione (także wśród nauczycieli) było przekonanie o nieprzyjemnym zapachu Romów, którego nie likwiduje mycie się i pranie ubrania; paradoksalnie mówiono również o urodzie cygańskiej, przystojnym wyglądzie, ładnych ruchach (wiązanych ze zdolnościami tanecznymi, muzycznymi); Romowie mieli się również cechować wesołością i umiejętnością cieszenia się życiem; kulturowo-społecznej – Romom przypisywana była przede wszystkim specyficzna mentalność, wyrażającą się w życiu chwilą, nieumiejętności planowania i podjęcia dłuższego, stałego wysiłku (to ostatnie przeciwstawiane było – cenionemu zgodnie z chłopskim światopoglądem i tradycją – regularnemu wysiłkowi fizycznemu związanemu z pracą na roli). Badani mieszkańcy wsi wykazali się niemal całkowitym brakiem wiedzy na temat mniejszości romskiej – ich przekonań, wierzeń, obrzędów, systemu wartości i norm postępowania. Okazywali również brak gotowości poznawczej w tym względzie (nawet osoby, które niejako z urzędu powinny się tym interesować, czyli pełniące kierownicze funkcje w administracji lokalnej lub nauczające w szkole), co wiązać można było z ogromnym dystansem społecznym dzielącym obie grupy ludności. Co znamienne, badani nie potrafili przedstawić cech opisowych Romów – zawsze opatrzone one były wyraźną oceną. Postawa mieszkańców wsi względem Romów posiadała szereg cech będących wyraźnymi wskaźnikami poczucia obcości. Należały do nich: przekonanie o dziwaczności i śmieszności ludności romskiej - np. przez zachowywanie się lub mówienie „na odwrót” czy nieadekwatne dobieranie pieśni religijnych do obrzędów; przekonanie o niezrozumiałości zachowania Romów (przekonanie skądinąd zdradzające brak rozumienia kultury) – np. opowiadanie, że Cyganie boją się duchów zmarłych i palą światło przez całą dobę dnia zadusznego; poczucie odrazy w stosunku do Romów – związane z domniemanym nieprzyjemnym zapachem Romów oraz ich odrażającymi gustami gastronomicznymi (jedzenie padliny, w tym szczególnie padłych koni); poczucie zagrożenia ze strony Romów – w badanej wsi nie zauważano tego zagrożenia głównie dlatego, że Romowie w niej zamieszkali byli nieliczni (podkreślano, że zwiększenie się liczebności Romów prowadziłoby do groźnej sytuacji), poczucie to przejawiało się jednak np. w tym, że wszelkie dotychczasowe próby osiedlenia się Romów poza skrawkiem ziemi przy potoku (między „białymi”) spotykało się z aktywną wrogością. Dzieci romskie traktowane były w szkole jako stwarzające poważny problem od momentu przystąpienia do nauki. Do wymienianych powodów tego stanu rzeczy należały: kłopoty językowe – nauczyciele uważali, że romscy uczniowie znają język polski słabo lub w ogóle i być może rozwiązaniem tej sytuacji byłoby powtarzanie przez nie pierwszej klasy; jednocześnie niektórzy mieszkańcy wsi podkreślali, że Romowie znają język polski dobrze, choć mówią w nim z obcym akcentem; sami Romowie oceniali, że po polsku mówią lepiej od miejscowej ludności, bo nie używają regionalizmów; „ociężałość umysłowa” – niektórzy nauczyciele widzieli w tym przyczynę kłopotów szkolnych Romów oraz używali tego jako argumentu na rzecz utworzenia oddzielnych szkół lub klas dla dzieci romskich (inni podkreślali dyskryminujący i izolujący aspekt takiego posunięcia); niska frekwencja – dotycząca szczególnie starszych dzieci romskich. Badaczka zwróciła uwagę, że dzieci romskie cierpiały na brak akceptacji w szkole – były zastraszone i nie nawiązywały kontaktów z rówieśnikami, nie odwiedzały się z kolegami w domach, rzadko razem bawiły się poza szkołą, niemal nigdy nie siedziały w jednej ławce z dziećmi „białymi” (z powodu protestów rodziców polskich dzieci). Zwykle ścieżka edukacyjna romskich uczniów rozpoczynała się od niespełniania wymogów stawianych uczniom, czego wynikiem było kierowanie ich do poradni społeczno-zawodowych, w których otrzymywały „opinie” lub „orzeczenia o upośledzeniu intelektualnym”. W pierwszym przypadku dziecko dostawało szansę uczenia się w szkole z innymi dziećmi, choć nauczyciel mógł obniżać wymagania. W drugim przypadku dzieci kierowane były do szkół specjalnych, z których na ogół wracały do rodzin, nie kończąc żadnej szkoły. Ostatecznie dzieci romskie często nie kończyły szkoły podstawowej, wychodziły z niej przed ukończeniem 16. roku życia jako analfabeci lub półanalfabeci.