Abstrakt: |
Przedmiotem badania była opinia uczniów o nauczycielach dotycząca ich strategii wychowawczych. Badaniem objęto 72 nauczycieli (50 kobiet i 22 mężczyzn) różnych przedmiotów, o różnym wykształceniu, stażu i miejscu pracy oraz 133 uczniów z klas VII-VIII (78 dziewcząt i 55 chłopców) szkół z miejscowości różniących się pod względem wielkości, liczby ludności i położenia. Na potrzeby badania skonstruowano ankietę Jak nauczyciele reagują na to, co dzieje się w klasie? Pierwsza część ankiety dotyczyła typowych sytuacji, które zdarzają się w klasie, druga zaś – percepcji konsekwencji zachowań opisywanego nauczyciela w postaci możliwości, jakie stwarza on dziecku na lekcjach. Zgromadzony materiał poddano analizie ilościowej i jakościowej – przez sędziów kompetentnych, którzy zgodnie z instrukcją zaliczali badanych nauczycieli do jednej z czterech kategorii strategii wychowawczych: opiekuńczej, demokratycznej, niezaangażowanej, autorytarnej. Zgodność sędziów kompetentnych wystąpiła w 56% przypadków i tylko te włączono do dalszej analizy. Wyniki badania ujawniły, że w 60% przypadków nauczyciele stosowali w swym postępowaniu w klasie strategię autorytarną, w 28% demokratyczną, w 8% niezaangażowaną. Strategię autorytarną preferowali nauczyciele wiejscy (83%), na następnym miejscu znaleźli się nauczyciele z małego miasta (64%), na końcu zaś nauczyciele z dużych aglomeracji miejskich. Odwrotną tendencję zaobserwowano w przypadku strategii demokratycznej – stosowało ją 38% nauczycieli z dużego miasta, 28% w małym mieście i 11% na wsi. Strategia niezaangażowana pojawiała się najczęściej wśród nauczycieli z dużego miasta (14%), następnie ze wsi (5,5%) i na końcu z małego miasta (3,5%). Nauczyciele „autokraci” stwarzali uczniom gorsze możliwości na lekcjach niż nauczyciele „demokraci”, szczególnie pod względem: doświadczenia, że jest się kimś ważnym dla nauczyciela; wywierania wpływu na to, czego i jak się uczą; doświadczenia odpowiedzialności za to, co dzieje się w klasie; możliwości powodowania zmian, gdy coś uczniom przeszkadzało/nie podobało się w klasie. Nauczyciele autokratyczni uzyskali więcej wskazań niż demokratyczni jedynie w zakresie stwierdzenia cieszę się, gdy uda mi się coś dobrze zrobić na lekcji. Największy wpływ różnicujący obie powyższe kategorie uzyskał wymiar akceptacja–nieakceptacja uczniów – „demokraci” częściej akceptowali uczniów niż nauczyciele autokratyczni. Podejście demokratyczne sprzyjało również większej konsekwencji w postępowaniu z uczniami, a podejście niezaangażowane wiązało się z najmniejszą konsekwencją. Największe wymagania mieli z kolei nauczyciele autokratyczni, najmniejsze znów nauczyciele niezaangażowani. Aż 35% wszystkich opisywanych zachowań nauczycieli zaklasyfikowano jako niekorzystne dla rozwoju dziecka. Brak jakiejkolwiek reakcji nauczyciela pojawił się w 25% przypadków. Zachowań korzystnych zanotowano 40%. |