Abstrakt: |
Celem badania było poznanie i zrozumienie postaw nauczycieli wobec rzeczywistości oświatowej oraz jej przemian w Polsce po 1989 roku, a także określenie stosunku nauczycieli do rzeczonych przemian. Objęto nim 1400 czynnych nauczycieli (finalnie do analizy zakwalifikowano odpowiedzi 1000 respondentów), pracujących w przedszkolach, szkołach podstawowych, szkołach średnich i zawodowych z północnej, południowej i środkowej części Polski. W badaniu posłużono się ankietą własnej konstrukcji Zmiany edukacyjne w opiniach nauczycieli. Wyniki badania pozwoliły stwierdzić, że wśród badanych nauczycieli dominowały postawy instrumentalno-adaptacyjno-zachowawcze (63%), które negatywnie wpływały na gotowość respondentów do włączenia się w proces dokonujących się zmian edukacyjnych i społecznych. Świadczyło to o postawie wysoce urzędniczej i naśladowczej roli w przemianach, a w rezultacie dążącej do zachowania status quo. Analiza korelacji między postawami nauczycieli a ich dyspozycjami behawioralnymi ujawniła dodatni kierunek relacji między postawami krytyczno-emancypacyjnymi badanych a ich aktywnością i gotowością do uczestnictwa w procesie zmian. Większość nauczycieli nie czuła się przygotowana do realizacji zmian odgórnie sterowanych (53,8%), w tym do wprowadzania reform oraz inicjowania i wdrażania zmian w środowisku pracy. Na poziomie deklaratywnym badani chcieli najczęściej włączyć się w proces zmian (71,5%), jednak nie podpierali tego konkretnymi działaniami. Jedynie 6,4% nauczycieli podejmowało się tworzenia programów i klas autorskich, 3,3% podejmowało działania mające na celu modernizację lub adaptację programów edukacyjnych, 10% wykorzystywało nowoczesne metody i formy nauczania. Bierną postawę tłumaczono najczęściej poczuciem niemocy i brakiem kompetencji, negatywnymi doświadczeniami z przeszłości, niewiarą w zasadność i powodzenie zmian itp. Ogólny odsetek nauczycieli biernych wobec zmian wyniósł 47,3%. Źródła takiej postawy badanych autorka upatrywała w nabytych stereotypach myślowych oraz braku myślenia o szkole jako instytucji twórczej. Nauczyciele nie dostrzegali różnic między funkcjami założonymi i rzeczywistymi szkoły, wierzyli w jej prawidłowe funkcjonowanie i manifestowali złudne przekonania. Te złudne przekonania stawały się w rezultacie „zamrażaczami” ich krytycznych i emancypacyjnych kompetencji. |