Przedmiotem badania były aspiracje edukacyjne bezrobotnych. Badaniem objęto 94 osoby bezrobotne z pięciu rejonowych urzędów pracy w województwie wielkopolskim. Badaną próbę wybrano na podstawie miejsca zamieszkania, tj. miast o różnym stopniu uprzemysłowienia i różnej skali bezrobocia. W zbieraniu materiału posłużono się wywiadem oraz analizą dokumentów urzędowych. Celem badania było opracowanie programu szkolenia dla doradców zawodowych oraz bezrobotnych z regionu. Wśród badanych było 53,2% kobiet i 46,8% mężczyzn. Ponad połowa z nich była w grupie wiekowej do 25 lat. 8,5% badanych bezrobotnych miało ponad 45 lat. 42,5% osób legitymowało się wykształceniem średnim, 40,4% zawodowym, 2,1% miało wykształcenie podstawowe, 4,3% pomaturalne, 4,3% wyższe. 60% bezrobotnych uważało siebie za bezradnych w obecnej sytuacji życiowej. Ponad 60% osób z tej grupy to bezrobotni w wieku do 25 lat. W tej kategorii przeważały kobiety i osoby z niższym poziomem wykształcenia. Zdanie to podzielało najmniej osób z grupy wiekowej 35–44 lata. Według 71,3% badanych człowiek nie ma wpływu na to, co spotyka go w życiu. Mimo to 76,6% nie oczekiwało pomocy od innych osób. Prawie 90% bezrobotnych uważało, że warto samemu szukać pracy, gdyż często jest to wysiłek zakończony sukcesem. Mimo takiej opinii 40,4% z nich jeszcze nie próbowało szukać pracy na własną rękę. Prawie połowa nie widziała dla siebie możliwości podjęcia pracy. Dalsze kształcenie wybrałyby w większości osoby z wykształceniem średnim. Osoby z wykształceniem podstawowym i niższym nie preferowały edukacji. Wśród osób, które ukończyły studia, dominowało przekonanie, że ich kompetencje zawodowe są wystarczające, by od zaraz dostać pracę. Ponad połowa badanych preferowałaby pracę trudną i odpowiedzialną, 34% łatwą i niemęczącą. 10,7% chciałoby pozostać na zasiłku dla bezrobotnych. 80,9% badanych twierdziło, że nowe kwalifikacje ułatwiają znalezienie pracy także dlatego, że wyposażają w odpowiednie cechy osobowościowe. 34% chciałoby ukończyć dodatkową szkołę; 77% zamierzało ukończyć kursy, najczęściej: komputerowe, bankowości, organizacji i zarządzania, a także języków obcych. Mimo takich preferencji 89,3% badanych osób nie uczestniczyło w kursach oferowanych przez urząd pracy. Znaczna liczba bezrobotnych była niezadowolona z faktu, że nie podejmują wysiłków, by zadbać o swoją edukację. 60% badanych uważało, że w ich sytuacji życiowej nie mogą poradzić sobie sami; przeważały tu osoby z niskim wykształceniem; najczęściej twierdziły tak osoby do 25 lat (63,1% w tym wieku), najrzadziej osoby w wieku 35-44 lat; częściej sądziły tak kobiety. 71,3% badanych deklarowało, że nie mają wpływu na to, co spotyka ich w życiu. 76,6% nie oczekiwało pomocy od innych, nie wierząc w jej otrzymanie; osobami oczekującymi pomocy byli ludzie młodzi. 87,2% było zdania, że warto samemu poszukiwać pracy, bo jest to skuteczne. 40,4% nie podjęło żadnych kroków w kierunku znalezienia pracy. 48,9% nie widziało żadnej możliwości jej podjęcia. Badani w większości stwierdzili, że potrzebują pomocy; oczekiwania w znacznej mierze kierowali do urzędów pracy, ich działalność oceniali krytycznie; oczekiwali głównie pomocy w znalezieniu pracy i pomocy finansowej. Większość badanych wolałaby podjąć pracę od zaraz, niż skupiać się na kształceniu zapewniającym lepszą pracę; osobami wybierającymi naukę byli badani do 25 lat, wraz z wiekiem liczba wyborów edukacji malała; edukację najbardziej preferowały też osoby z wykształceniem średnim. 55,3% wolałoby wykonywać pracę trudną i odpowiedzialną (przede wszystkim młodzi mężczyźni) niż łatwą i niemęczącą (34%); 10,7% chciałoby nadal pobierać zasiłek dla bezrobotnych; wykształcenie nie różnicowało aspiracji badanych. 80,9% wierzyło, że zdobycie nowych kwalifikacji pozwala się odnaleźć w nowej, trudnej sytuacji ze względu na wyposażenie w odpowiednie cechy osobowości; wysoki odsetek podkreślał, że wysiłek włożony w zdobycie kwalifikacji nie jest bezcelowy; w siłę edukacji wierzyli szczególnie ludzie młodzi, ze średnim wykształceniem; płeć nie różnicowała tu poglądów. 34% badanych planowało ukończyć jakąś szkołę, 77% kursy. 80,9% postrzegało kursy jako istotny czynnik mający wpływ na znalezienie pracy. 89,3% nie uczestniczyło jednak w żadnych kursach w urzędzie pracy, tak samo wysoki odsetek nie brał udziału w innych kursach. Badani uświadamiali sobie niską dbałość o własną edukację, 8,5% oceniło siebie pozytywnie. Badani chcieliby głównie zdobyć wiedzę dotyczącą umiejętności zaprezentowania siebie w różnych sytuacjach; sposobów poszukiwania informacji o pracy i kursach; mieli też potrzeby przekwalifikowania się, znajomości procedur załatwiania spraw. Dotychczasowe kwalifikacje oceniali jako mało przydatne, 6,4% postrzegało je jako bardzo potrzebne; krytycyzm wzrastał z poziomem wykształcenia. Przebadane urzędy nie miały w strukturze działu zajmującego się szkoleniem bezrobotnych; działania takie podejmowali pracownicy działu pośrednictwa pracy. Niektóre urzędy prowadziły kluby pracy, pomagające bezrobotnym w pracy nad sobą, oferujące szkolenia, kursy i doradztwo zawodowe. Kluby współpracowały z instytucjami oświatowymi, którym zlecano szkolenia gwarantujące uczestnikom zatrudnienie na lokalnym rynku pracy; szkolenia poprzedzano badaniem tego rynku. Wobec popytu na pracowników wykwalifikowanych urzędy uświadamiały bezrobotnych o znaczeniu kwalifikacji jako jednej z podstawowych dróg powrotu do pracy; urzędnicy podkreślali, że pracodawcy chętnie zatrudniają osoby o poszerzonych kwalifikacjach. W wywiadach potwierdzono sprzeczności między potrzebami edukacyjnymi a przejawianą aktywnością edukacyjną bezrobotnych (zgłaszanie zapotrzebowania na kurs i malejące nim zainteresowanie podczas organizacji). W każdym z urzędów były realizowane funkcje edukacyjne. Główną trudnością była zbyt mała liczba pracowników (jeden na prawie 350 bezrobotnych); pracownicy realizowali równocześnie wiele zadań oprócz realizacji szkoleń. Według pracowników najbardziej potrzebne były szkolenia związane z podniesieniem kwalifikacji, zdobyciem nowego zawodu, umożliwiające samoocenę własnych możliwości, umiejętności autoprezentacji, komunikowania się, dotyczące lokalnego rynku pracy. Z działalności urzędów w zakresie porad i pomocy było zadowolonych 48,9% badanych bezrobotnych; 67,3% stwierdziło, że pomoc dotyczyła zdobycia pracy, 12,4% – uczestnictwa w kształceniu.