Abstrakt: |
Celem badania było scharakteryzowanie zależności między kształtowaniem wrażliwości moralnej uczniów klas I–III a techniką swobodnych tekstów. Autorka postawiła przed sobą dwa zadania badawcze: określić zależność między kształtowaniem wrażliwości moralnej uczniów a techniką swobodnych tekstów oraz zanalizować stopień i poziom ukształtowania wrażliwości moralnej uczniów klas trzecich szkoły podstawowej za pomocą metody tekstów swobodnych. Przyjęto hipotezę, że technika tekstów swobodnych ma duże znaczenie dla kształtowania się wrażliwości moralnej uczniów klas początkowych. W badaniu wykorzystano metody: sondażu diagnostycznego oraz eksperymentu pedagogicznego. W sondażu diagnostycznym posłużono się analizą dokumentów, wywiadem z rodzicami i nauczycielami oraz obserwacją. W tym etapie wykorzystano takie narzędzia jak: pisemne wypowiedzi uczniów powstałe w trakcie realizacji technik swobodnych tekstów, kwestionariusz do wywiadu z nauczycielami i rodzicami, arkusz obserwacyjny, klucz wrażliwości moralnej. Do technik użytych w eksperymencie należały: analiza dokumentów, obserwacja, wywiady z nauczycielami i rodzicami. W tym etapie wykorzystano kwestionariusze do wywiadów, klucz wartości moralnych i arkusz obserwacyjny, a także test niedokończonych opowiadań oraz pisemne wypowiedzi uczniów, opracowane w trakcie realizacji eksperymentu. W sondażu diagnostycznym wzięło udział 648 uczniów klas I–III szkoły podstawowej z województwa dolnośląskiego (środowiska wielkomiejskie, miejskie i wiejskie). Eksperyment przeprowadzono wśród 240 trzecioklasistów z tego samego województwa. Łącznie badaniem objęto 888 dzieci w wieku od siedmiu do 10 lat. Badanie wykazało, że 40,4% uczniów objętych eksperymentem potrafiło – po zastosowaniu techniki tekstów swobodnych – w zadowalającym stopniu zrelacjonować zaobserwowaną sytuację. Mimo to 16,8% badanych nie umiało wyodrębnić myśli zawartej w zdarzeniu moralnym. U 16% respondentów – na podstawie ich wypowiedzi – stwierdzono problemy moralne. Technika swobodnych tekstów – jak się okazało – sprzyja rozwojowi wartości moralnych u uczniów klas początkowych. Sondaż diagnostyczny wykazał, że w klasie pierwszej tylko 70 osób potrafiło dostrzec sytuacje moralne, w klasie trzeciej – po eksperymencie – liczba uczniów posiadających tę umiejętność wzrosła do 456. Blisko ¼ badanych potrafiła ująć zdarzenie według chronologii wypadków; ponad 23% uczniów umiało poprawnie określić równoczesność zdarzeń. W klasie pierwszej miejsce zdarzenia potrafiło określić tylko siedmiu respondentów; w klasie trzeciej było ich już 220. Wśród najmłodszych uczniów dominował opisowy sposób interpretacji tekstów swobodnych; tę formę wybierało 81 osób. Trzecioklasiści preferują w takim przypadku wypowiedzi wyjaśniające; taki sposób wybrało 198 uczniów. Najlepsze oceny wypowiedzi pisemnych otrzymały dzieci dziesięcioletnie (średnia ocena: 4,5). 30 osób otrzymało oceny celujące (najwyższego wyniku nie otrzymała ani jedna osoba w wieku od siedmiu do dziewięciu lat). Średnia ocena za wypowiedzi pisemne była najniższa u dzieci ośmio- i dziewięcioletnich – wyniosła 3,6. 47% uczniów otrzymało oceny dobre. 16,6% uzyskało niedostateczny rezultat. Efektywność kształtowania wrażliwości moralnej uczniów klas początkowych wzrosła z 38,3% w klasach pierwszej do 75% w klasach trzecich. |