Abstrakt: |
Przedmiotem badania był sposób konstruowania mówionej formy wypowiedzi przez uczniów. Analizie poddano pięć opowiadań uczniów klas IV-VII szkół podstawowych w Bytomiu (w sumie 20 nagrań dźwiękowych). Były to opowiadania uczniów bardzo dobrych, dobrych i przeciętnych. W badaniu zwrócono szczególną uwagę na sposób rozpoczynania opowiadania, liczbę wątków w opowiadaniu, układ wydarzeń, określenie czasu i miejsca, wykorzystanie intonacji, pauzy logicznej, akcentu zdaniowego, barwy głosu i tempa opowiadania. Uczniowie rozpoczynali zwykle opowiadanie za pomocą formuł pewnego dnia, opowiem moją przygodę, chciałbym opowiedzieć o… Wykorzystywano również wzorzec rozpoczęcia z baśni, np. pewnego wieczoru, gdy wszyscy już leżeli w łóżkach… W dwóch opowiadaniach wystąpiły komentarze wyjaśniające wydarzenia. Dzieci z klasy czwartej od razu przechodziły do opowiadania przygody bez żadnego wstępu. Większość opowiadań miała tylko jeden wątek, który wśród uczniów klas czwartych i piątych nie był zbyt rozbudowany – charakteryzował się prostotą fabuły, niewielką liczbą wydarzeń i bohaterów opowiadania. Uczniowie ci relacjonowali wydarzenia w kolejności chronologicznej oraz w pierwszej osobie, sytuując się w roli bohatera lub narratora. Tematami opowiadań były przygody w czasie wakacji lub ze zwierzętami, również przeżycia związane z najbliższymi. Prace były zwięzłe, rzadko zawierały informacje o przestrzeni, były też mało plastyczne. Starsi uczniowie z klas VI-VII znacznie bardziej rozbudowywali wątki opowiadań, stwierdzono również opowiadania dwuwątkowe. Bohaterowie przedstawiani byli w działaniu i postawieni w określonej sytuacji. Opisywano ich wygląd i zachowanie, wprowadzając przy tym słownictwo o różnym zabarwieniu emocjonalnym. Uczniowie opowiadali swoje historie zwykle w czasie przeszłym, rzadko wprowadzali czas teraźniejszy w celu ożywienia narracji (wyjątkiem dwa opowiadania uczniów klasy siódmej). Ekspresywność, wykorzystanie barwy głosu, użycie przerwy logicznej i psychologicznej sprawiało uczniom trudności, również tym starszym. |