Celem badania było scharakteryzowanie warunków bytowo-materialnych nauczycieli, szczególnie sytuacji mieszkaniowej i finansowej (w aspekcie obiektywnym i subiektywnym). Badaniem objęto ogólnopolską próbę 999 nauczycieli ze szkół podstawowych oraz średnich, państwowych (642) i niepaństwowych (357) oraz 128 dyrektorów szkół. 33% badanych nie było zadowolonych z warunków mieszkalnych, najczęściej nauczyciele szkół podstawowych państwowych (42%); zadowolonych było 58-72%. Bieżąca woda znajdowała się w 98,1% mieszkań, łazienka w 95,4%, WC w 95,7%, CO w 86,6%, gaz w 79,7%, telefon w 57,3%; 44,7% posiadało telewizję satelitarną, 66,9% sprzęt sportowy, 25% komputer, 59,4% samochód. Jako bardzo dobrą oceniało swoją sytuację materialną 26-32% nauczycieli, jako przeciętną 51-60%, jako złą 14-17%; najgorzej oceniali ją nauczyciele o stażu pracy powyżej 16 lat; najlepiej – o stażu 6-15 lat. 41,5% nauczycieli zarabiało 200-300 zł netto, 29,9% – 310-400 zł, 16,2% – 410-500 zł; mężczyźni zarabiali więcej niż kobiety; najmniej zarabiali nauczyciele szkół podstawowych państwowych, najwięcej szkół średnich niepaństwowych. 31,3% współmałżonków pracowało w zakładzie państwowym (głównie współmałżonkowie nauczycieli szkół państwowych, głównie podstawowych, 17,8% w prywatnym (najwięcej współmałżonków nauczycieli szkół niepaństwowych), 15,1% jako nauczyciele (najwięcej współmałżonków badanych ze szkół średnich). 22% badanych podejmowało różne prace dodatkowe; mężczyźni trzykrotnie częściej niż kobiety; dotyczyło to głównie nauczycieli w wieku 40 lat i starszych, nauczycieli szkół średnich, najrzadziej – nauczycieli szkół podstawowych państwowych. Zajęcia dodatkowe były zwykle zbliżone do pracy zasadniczej (najczęściej korepetycje – 6,4%). 44% dojeżdżało do pracy do 1/2 godziny, 36,9% kilka minut; bliżej do miejsca pracy mieli nauczyciele szkół podstawowych; najdalej nauczyciele szkół średnich niepaństwowych. Nauczycieli poproszono o zaznaczenie wyznawanych zasad z czternastoelementowej listy, obejmującej takie cechy jak: humanitaryzm, patriotyzm, słowność, uspołecznienie, wielkoduszność, samokrytycyzm, religijność, poszanowanie tradycji, odwaga w walce ze złem, konformizm społeczny, tolerancja, samodoskonalenie się, altruizm, obowiązkowość. Do cech najbardziej cenionych przez nauczycieli należały: obowiązkowość (53,2% wskazań), humanitaryzm (45,5%) oraz tolerancja (40,4%). Najniższe miejsce w hierarchii zajęły: patriotyzm (3,7% wskazań), konformizm społeczny (3,7%) oraz religijność (4,7%). Prawie co trzeci badany miał autorytet osobowościowy wśród postaci historycznych i współczesnych. Wśród nauczycieli z państwowych (P) i niepaństwowych (NP) szkół podstawowych najczęściej wymieniano: Jana Pawła II (11,7%: P; 15,5%: NP), Janusza Korczaka (8%: P; 3,6%: NP) oraz Matkę Teresę (2%: P; 3,6%: NP). Nauczyciele państwowych i niepaństwowych szkół średnich wymieniali także: Tadeusza Zielińskiego (2,1%: P), Józefa Piłsudskiego (2,1%: P), Ghandiego (1,6%: NP) oraz Wojciecha Jaruzelskiego (1,1%: NP). Tylko blisko 20% badanych nauczycieli nie borykało się z żadnymi problemami wynikającymi z uprawiania zawodu. Wśród najczęściej doświadczanych trudności znalazły się: warunki pracy (32,6% wskazań), duża liczebność klas (31,4%), dokumentacja pracy (22,2%), sprawozdawczość (19,1%), atmosfera pracy (14,7%), planowanie pracy (7,1%) i in. Nauczyciele szkół niepublicznych mieli mniej trudności niż nauczyciele szkół publicznych. Warunki pracy najbardziej dokuczały nauczycielom publicznych szkół podstawowych (46,8%). Na dużą liczebność klas skarżyli się przede wszystkim nauczyciele państwowych szkół średnich (47,9%). Ponad 1/4 nauczycieli z niepaństwowych szkół średnich zwracała uwagę na trudności związane z dokumentacją pracy. Najwięcej problemów związanych z wykonywaniem zawodu mieli nauczyciele o najkrótszym stażu pracy, tj. od roku do dwóch lat. Dużo problemów sprawiały im dokumentacja pracy (31,3%), planowanie pracy (13%) oraz bieżące przygotowanie do zajęć (13%). Mimo wymienionych trudności nie wszyscy nauczyciele zmieniliby szkołę, w której uczą; takie rozwiązanie zadeklarowało 54,8% badanych. 8,1% nauczycieli chciałoby w ogóle zmienić zawód. Nauczyciele – by poprawić komfort ich działań – najczęściej proponowali: zakup nowych środków dydaktycznych, zmniejszenie liczebności klas, poprawienie warunków lokalowych szkoły, wybudowanie sali gimnastycznej, wprowadzenie nowego, uaktualnionego programu dydaktycznego i in. Wyniki badania ujawniły, że ponad połowa nauczycieli deklarowała mniejsze lub większe zainteresowanie problemami społeczno-politycznymi, a 42,6% nie interesowało się nimi zupełnie. Badani poświęcali najwięcej uwagi tematyce związanej z oświatą i edukacją (11,4%), następnie sprawom bieżącym w kraju (6,1%), gospodarce (4,4%), opiece zdrowotnej (3,8%), pracom rządu (3,7%) i sejmu (3%). Na zainteresowania społeczno-polityczne miały wpływ następujące zmienne: poziom i charakter szkoły, wielkość miejscowości i płeć. Najwyższy poziom zainteresowania prezentowali mężczyźni pracujący w państwowych szkołach średnich w dużych aglomeracjach, najmniejszy zaś – nauczyciele z państwowych szkół podstawowych w niewielkich miastach (11-20 tys. mieszkańców). 67,6% badanych wskazało zainteresowanie czytelnictwem, było ono najważniejszą formą spędzania czasu wolnego. Preferowano literaturę zawodową, piękną (poezję, psychologiczną, przygodową, historyczną, popularnonaukową); stały kontakt z tymi rodzajami miała ponad 1/4 badanych. Zainteresowanie daną tematyką różnicowały rodzaj i charakter szkoły; nauczyciele szkół podstawowych czytali najmniej w porównaniu z pozostałymi, czytali najczęściej literaturę przygodową (romanse). 60% badanych stwierdziło, że interesuje się literaturą związaną z zawodem; 38% czytało literaturą psychologiczną; 1% nie czytało żadnej literatury. Czytelnictwo prasy było systematyczne u ponad 80% badanych; nieco większe u kobiet; im większa miejscowość, tym większy był zakres czytelnictwa; najmniejszy był wśród nauczycieli szkół podstawowych państwowych. Najczęściej czytane tytuły: Gazeta Wyborcza, gazety lokalne, Twój Styl, Poradnik Domowy, Wprost, Życie Szkoły, Claudia, Polityka, Pani Domu, Nie, Przyjaciółka, Tina, Jestem, Wiedza i Życie, Głos Nauczycielski; wśród wymienionych 52 tytułów na 16. miejscu była Rzeczpospolita, na 29. Polonistyka, na 33. Nowa Szkoła, na 42. Zeszyty Literackie. Gazetę Wyborczą, dzienniki lokalne oraz pisma kobiece czytało systematycznie ponad 10% badanych. Nauczyciele szkół podstawowych (przede wszystkim państwowych) preferowali Życie Szkoły, oni najczęściej czytali też pisma kobiece; nauczyciele szkół średnich – Głos Nauczycielski (niepaństwowe), Polonistykę (państwowe; oni najczęściej czytali też dzienniki). 25,5% badanych nie darzyło zaufaniem żadnej instytucji; 41% ceniło rzecznika praw obywatelskich, 19,9% środki masowego przekazu (głównie telewizję), 19,6% Kościół, 12,4% sejm, po 9,9% wojsko (dwukrotnie częściej wskazywali je mężczyźni) oraz związki zawodowe, po 7,3% senat oraz organizacje polityczne, 6,8% prezydenta, 6,1% Ministerstwo Edukacji Narodowej (częściej kobiety oraz nauczyciele szkół niepaństwowych), 4,4% rząd, 4,1% sądownictwo, 4% policję. Rolę Kościoła w społeczeństwie 57,3% badanych oceniło ambiwalentnie (częściej kobiety), 21,7% negatywnie (nauczyciele o stażu 11-15 lat, ze szkół podstawowych państwowych na wsi), 19,8% pozytywnie (częściej starsi, o najdłuższym stażu pracy, z miejscowości 11-20 tys., mieszkańców, ze szkół ponadpodstawowych, państwowych). Przedstawiano następujące uzasadnienia roli pozytywnej: normowanie moralne człowieka, szerzenie wartości pozamaterialnych, integracja ludzi, edukowanie młodzieży, krzewienie wzorców osobowych, uczenie szacunku, miłości, dobra, pomoc w trudnościach, bycie ostoją polskości, kształtowanie cech charakteru, uczenie miłości ojczyzny, patriotyzmu. Uzasadnienia roli negatywnej: zbytnie ingerowanie w politykę i życie prywatne, bogacenie się, upominanie o pieniądze, wykraczanie poza kompetencje, niepomaganie biednym, zakłamanie w głoszonych poglądach, szerzenie nietolerancji, narzucanie swoich racji, ograniczanie wolności osobistej, narzucanie poglądów o aborcji, dbanie o własne interesy. Rolę Kościoła w życiu szkoły ponad 63% oceniło ambiwalentnie, 19,4% pozytywnie (kobiety o najdłuższym stażu pracy, ze szkół niepaństwowych, szczególnie podstawowych, w miastach do 100 tys. mieszkańców), 14,5% negatywnie (nauczyciele państwowych szkól podstawowych). Uzasadnienia roli pozytywnej: szerzenie norm moralnych, kształtowanie osobowości, szerzenie wzorców osobowych, nauczanie w szkole, pozytywny wpływ na naukę. Uzasadnienia roli negatywnej: nie powinien nauczać w szkole, wywołuje nietolerancję i konflikty wśród uczniów, uczący religii nie mają przygotowania pedagogicznego, są niewykształceni, ludzie Kościoła są nieuczciwi i niemoralni.