Abstrakt: |
Celem badania było określenie, czy reprezentanci poszczególnych typów rodzin (typologia Constantine’a) różnią się stosunkiem poznawczym i działaniowym do czynności karania i czego dotyczą te różnice; czy ojcowie i matki różnią się sposobami karania, częstością i intensywnością kar w wychowaniu; czy rodzice wykazują zróżnicowanie poznawcze i działaniowe w czynnościach karania w zależności od płci dziecka; czy czynności karania przebiegają odmiennie w zależności od heterogeniczności vs homogeniczności diad wychowawczych oraz płci obojga partnerów. Badaniem objęto 80 rodziców (44 ojców, 36 matek; wyselekcjonowanych spośród 183 osób) uczniów klas ósmych szkół podstawowych i pierwszej klasy szkoły ponadpodstawowej. W etapie selekcji zastosowano kwestionariusz typów rodzin, w etapie właściwym rozmowę psychologiczną. Wyniki wykazały, że typ rodziny, płeć karanego, płeć karzącego, rodzaj diady interpersonalnej wywierały wpływ na zróżnicowanie przebiegu i charakter czynności karania. Pogląd o konieczności stosowania kar w wychowaniu wyrażali częściej ojcowie; dotyczył on bardziej synów niż córek; był typowy dla osób z rodzin zamkniętych i synchronicznych. Najczęściej wymienianym powodem była konieczność utrzymania dyscypliny; najczęściej stosowano kary fizyczne. Czynności karania były powszechniejsze niż pogląd o konieczności ich stosowania (przewaga rygoryzmu działaniowego nad poznawczym, część rodziców kieruje się przesłankami sytuacyjnymi i bieżącymi nastawieniami emocjonalnymi). Częściej karani byli synowie; rozbieżność między przekonaniami i karami dotyczyła w większym stopniu córek (cechowała rodziców z rodzin zmiennych i otwartych). Najczęściej kary stosowali rodzice z rodzin zamkniętych, najrzadziej z synchronicznych. Ojcowie karali synów ze znaczną częstotliwością, matki sporadycznie. Matki posługiwały się w stosunku do obojga dzieci karami pośrednimi. Rodzice wykazywali większy liberalizm wobec dzieci płci przeciwnej (m.in. rezygnacja z kar słusznych); najczęściej karali za zakłócanie spokoju i inicjowanie konfliktów (córki; w rodzinach zmiennych), złe wyniki w nauce (ojcowie wobec synów), unikanie obowiązków domowych (w rodzinach zamkniętych). Rezygnacja z kary częściej miała miejsce w przypadku matek niż ojców, dotyczyła rodzin zmiennych i otwartych oraz diad heterogenicznych. Dylematy związane ze słusznością kar przeżywali ojcowie wobec synów oraz ogólnie rodzice w diadach homogenicznych (związek ze stwierdzoną większą skłonnością kar w tych przypadkach), częściej występowały w rodzinach otwartych i zmiennych. |