Abstrakt: |
Celem badania było określenie aktualnego stanu edukacji dorosłych realizowanej w formie szkolnej i pozaszkolnej oraz zmian, jakie zaszły w tym obszarze edukacji od 1990 roku. Objęto nim 49 kuratoriów oświaty i 58 dyrektorów centrów kształcenia ustawicznego; otrzymano wyniki ze wszystkich kuratoriów i 50 CKU (do analizy zakwalifikowano 48 ankiet). Jako podstawową wykorzystano technikę ankiety pocztowej (sześć części, 42 pytania, w tym 10 otwartych), ponadto ekspertyzy, dokumenty i akty prawne z lat 1990-1995, literaturę przedmiotu. Wyniki wykazały dynamiczny rozwój CKU: w latach 1990-1994 liczba szkół wchodzących w ich skład wzrosła o 31% (do 272), liczba słuchaczy o 71,6% (do 53312), liczba absolwentów o 56,5% (do 11673). Dominowały kierunki ekonomiczne (26,8% słuchaczy), następnie kształcenie w różnych obszarach działalności usługowej (11,7%), kierunki mechaniczno-technologiczne (8,3%); wśród kursów dominowały te z zakresu obsługi i korzystania z komputera (34 placówki), następnie z zakresu ekonomiki i finansów oraz języków obcych (po 11). W 1994 w CKU funkcjonowały 402 państwowe komisje egzaminacyjne powołane do przeprowadzania egzaminów eksternistycznych; liczba eksternów dopuszczonych do egzaminu we wszystkich typach szkół wynosiła 3568 (byli to najczęściej bezrobotni do 24. roku życia), egzamin zdało 1745. Stwierdzono, że plany i programy kształcenia dla dorosłych wymagają pilnych zmian (było za tym 31 dyrektorów; 25% twierdziło, że programy są niespójne i przeładowane, 20% – że są przestarzałe), formy organizacyjne powinny być bardziej elastyczne i dostosowane do wymagań gospodarki, upowszechnić należy programy modułowe (stosowało je osiem placówek) i kształcenie na odległość, zmian wymaga sposób finansowania szkół dla dorosłych (dyrektorzy opowiadali się za wprowadzeniem obligatoryjnej opłaty semestralnej; analogicznej jak w przypadku egzaminów eksternistycznych lub wynoszącej 10-20% kosztów kształcenia). W szkolnictwie stacjonarnym uczestniczyły 170 403 osoby (wzrost o 21%), istniało 1479 szkół (wzrost o 10,1%). Liczba szkół publicznych zmalała z 1343 do 1222, powstało 257 szkół niepublicznych. Słuchacze publicznych szkół stacjonarnych stanowili 88,9%, odsetek uczniów szkół niepublicznych wynosił 35,1%-79,3%. Na 10 tys. mieszkańców przypadało średnio 44 słuchaczy szkół stacjonarnych dla dorosłych. W szkolnictwie zaocznym (bez CKU) uczestniczyło 115 106 osób (wzrost o 19,1%), istniało 841 szkół (wzrost o 9,4%), 661 publicznych i 180 niepublicznych. Na 10 tys. mieszkańców przypadało 30 osób uczących się w systemie zaocznym (bez studiów wyższych). W szkolnictwie niestacjonarnym blisko 1/3 (w stacjonarnym niecałe 8%) stanowili słuchacze policealnych szkół zawodowych, mniejszy odsetek kształcił się w technikach i LO. W szkołach niepublicznych nauczyciele z wyższym wykształceniem stanowili 61,1%, w szkołach publicznych 57,8%; tylko 1/5 stanowili pełnozatrudnieni. Dominującą rolę odgrywało szkolnictwo stacjonarne organizowane przez kuratora oświaty; szczególnie dynamicznie rozwijały się stacjonarne policealne studia zawodowe, licea ogólnokształcące i technika, szkoły równorzędne po szkole zasadniczej. W technikach i LO kształciło się prawie 81% studentów szkół stacjonarnych; stosunkowo niewielki odsetek kształcił się na poziomie szkoły pomaturalnej. W technikach dominującym kierunkiem kształcenia był mechaniczno-technologiczny, policealne studia zawodowe kształciły na kierunkach ekonomicznych, finansowych, administracyjno-biurowych. Słuchacze pochodzący z miejscowości będącej siedzibą szkoły stanowili od 53% (technika) do 69% (średnie studium zawodowe) ogółu. Wśród organów założycielskich szkół niepublicznych (zwłaszcza LO) dominowały osoby fizyczne. Analiza korelacyjna wykazała, że bardzo silnie dodatnio korelowały zmienne wyrażające liczbę słuchaczy poszczególnych szkół stacjonarnych dla dorosłych, liczbę słuchaczy szkół zaocznych, liczbę państwowych komisji eksternistycznych, liczbę eksternów; zmienne charakteryzujące oświatę pozaszkolną (liczby dotyczące poszczególnych organizatorów) oraz liczby uczniów szkół ponadpodstawowych dla dorosłych. |