Celem badania było wyjaśnienie zróżnicowania osiągnięć edukacyjnych absolwentów gimnazjum poprzez: cechy ucznia (poziom inteligencji, płeć, temperament, styl działania), potencjał (intelektualny i finansowy) rodziny, typ dziedziny (przedmioty ścisłe a humanistyczne), sposób oceny (stopnie szkolne a egzaminy zewnętrzne). Przedmiotem analizy był związek między wyższym potencjałem intelektualnym ucznia a lepszymi osiągnięciami edukacyjnymi. Badanie przeprowadzono na próbie 1366 uczniów, którą scharakteryzowano według następujących zmiennych: województwo, szkoła, wiek, płeć, wykształcenie rodziców, dochody gospodarstwa domowego. Wyniki opracowano w skali stenowej i centylowej. Badacze wzięli pod uwagę następujące czynniki: poziom inteligencji uczniów, różnice temperamentalne między nimi, styl działania, sytuację rodzinną (finanse, wykształcenie rodziców), oceny końcowe z języka polskiego i matematyki, zróżnicowanie wyników w teście inteligencji (TMR), zróżnicowanie wyników egzaminów zewnętrznych, płeć ucznia. Wyniki badania, chociaż wymagają dalszej, pogłębionej analizy, potwierdziły hipotezę badawczą o silnym wpływie poziomu inteligencji ucznia na jego wyniki egzaminów.