Abstrakt: |
Badanie miało na celu odpowiedź na pytanie o stosunek młodzieży do Żydów, ich ocenę stosunku Polaków do Żydów oraz opinię na temat źródeł antysemityzmu. Badaniem objęto młodzież maturalną z Technikum Gastronomicznego w Bydgoszczy. W badaniu zastosowano jakościową analizę treści oraz pól semantycznych. Pozytywny stosunek do Żydów uzasadniano argumentami sprawozdawczymi (Jestem człowiekiem tolerancyjnym […]), oceniającymi (Żydzi to normalni ludzie […]) i postulatywnymi ([…], więc powinniśmy ich zaakceptować). Nikt z badanych nie poznał osobiście Żyda, zatem ich stosunek kształtowany był przede wszystkim przez literaturę polską i dokumenty okresu drugiej wojny światowej. Odwoływano się także do środków masowego przekazu, własnego światopoglądu, chrześcijaństwa i zasady miłości bliźniego. Analiza słownictwa wskazała na istnienie w świadomości uczniów wizerunku Żyda opartego na odmienności od tzw. zwykłego człowieka ([…] w tych czasach nikt by nie odróżnił Żyda od zwykłego człowieka, Żydzi to też dla mnie ludzie i nie myślę o nich jak o nieludziach). Poczucie inności Żydów ujawniało się w wielu sformułowaniach ([…] wyznają inną wiarę, […] są to ludzie o innym światopoglądzie). Badani wyrażali pełną gamę opinii na temat stosunku Polaków do Żydów – od pozytywnej przez ambiwalentną do negatywnej. W wielu wypowiedziach pojawiły się próby uzasadnienia zjawiska antysemityzmu poprzez podkreślenie znaczenia ignorancji, stereotypów (spotęgowane przez brak wykształcenia), presji otoczenia/grupy, wpływu środków masowego przekazu ukazujących Żydów w negatywnym świetle, zjawiska „kozła ofiarnego” pojawiającego się w kryzysie oraz wspomnień z historii i antysemityzmu z okresu drugiej wojny światowej. Analiza pól semantycznych ujawniła komparatywny charakter określeń stosowanych w opisach Żydów (porównywanie z kategorią „my”). Zespół asocjacji związanych z Żydami to przede wszystkim fakty historyczne (Holokaust, druga wojna światowa), religia i wygląd. Młodzież postrzegała działania podmiotu przez pryzmat sytuacji społeczno-politycznej Żydów w diasporze, ich wędrówki i walki o przetrwanie. Żydzi przeciwstawiani byli antysemitom, skinom, faszystom i hitlerowcom, którym towarzyszyły czyny dyskryminujące. Natomiast kategorie „młodzi ludzie”, „ja” i „my” łączone były z postawami tolerancji i akceptacji. |