Abstrakt: |
Przedmiotem badania był obraz własnej osoby uczniów z inwalidztwem wzroku oraz zależność tego obrazu od płci, miejsca zamieszkania, stopnia i czasu utraty wzroku, pochodzenia społecznego oraz wykorzystywanego rodzaju pisma i systemu kształcenia. Badaniem objęto 30 uczniów klas V-VIII (w tym 13 dziewcząt i 17 chłopców) z inwalidztwem wzroku, uczęszczających do szkół z okręgu jeleniogórskiego, katowickiego, kieleckiego, lubelskiego, rzeszowskiego i warszawskiego. 53,3% badanych posiadało resztki wzroku, 40% było niedowidzących, 6,7% – niewidomych. 66,7% badanych przyszło na świat z uszkodzonym analizatorem wzroku, 10% doznało jego uszkodzenia do piątego roku życia, 23,3% po piątym roku życia. 86,7% badanych mieszkało w mieście, pozostali na wsi. Grupę kontrolną stanowiło 30 uczniów z inwalidztwem wzroku pochodzących z Krakowa i Wrocławia. W badaniu wykorzystano Test Przymiotników (ACL) H.G. Gougha i A.B. Heilbruna. Analiza uzyskanych danych na temat realnego obrazu siebie ujawniła wyraźną zależność między niektórymi cechami realnego obrazu siebie a: płcią – w porównaniu z dziewczętami chłopcy okazali się bardziej zdecydowani, opanowani, uparci, wrażliwi na to, co nowe, oraz bardziej nieodpowiedzialni, impulsywni, nieporządni, mniej zorganizowani i zdolni planować swoje działanie; pochodzeniem społecznym – uczniowie pochodzenia inteligenckiego byli bardziej wrażliwi, spostrzegawczy, znajdowali przyjemność w zmianach i różnorodności, a uczniowie chłopscy poszukiwali stabilizacji i wykazywali lęk w nowych sytuacjach; systemem kształcenia uczniów – w porównaniu z badanymi z ośrodków specjalnych uczniowie ze szkół masowych wykazywali brak zaufania w swoje możliwości, skłonność do hamowania swoich impulsów, brak odwagi życiowej i radzenia sobie z przeciwnościami; stopniem utraty wzroku rozpatrywanym w kategoriach „resztki wzroku” i „ślepota całkowita” – uczniowie z resztkami wzroku byli pełni energii, wykazywali wytrwałość i silną wolę w działaniu oraz motywację do sprawiania dobrego wrażenia na innych. Nie wykazano zależności w przypadku zmiennych: miejsce zamieszkania, czas utraty wzroku, rodzaj wykorzystywanego pisma. W przypadku idealnego obrazu siebie ustalono silniejszy związek między cechami tego obrazu a zmiennymi niezależnymi niż między samymi tymi cechami. Stwierdzono również zależność z następującymi zmiennymi: płeć – chłopcy częściej pragnęli doświadczać przygód poprzez poznawanie nowych rzeczy, pomimo niepokoju o swoją przyszłość, wynikającego z krytycznego podejścia do siebie i innych, odbierani byli jako bardziej buntowniczy i cyniczni niż ich koleżanki, nie pragnęli ponadto uzyskiwać pozytywnych cech ani być dobrze odbierani przez otoczenie; dziewczęta częściej pragnęły być niezależne od innych osób oraz wolne od społecznie uznawanych wartości i oczekiwań, jednocześnie częściej wykazywały niepokój o siebie, czuły się pozbawione wielu rzeczy i niezdolne do radowania życiem; stopień utraty wzroku – uczniowie posiadający resztki wzroku wykazali tendencję do łatwego zniechęcania się i zahamowań, wyrachowania i przebiegłości w kontaktach z innymi, w idealnej koncepcji siebie unikali rutyny, jednocześnie nowe sytuacje mogły wzbudzać ich niepokój, pragnęli uchodzić za osoby grzeczne, spokojne i taktowne; czas utraty wzroku – uczniowie z uszkodzonym wzrokiem przed piątym rokiem życia mogli mieć problemy z samoakceptacją, postrzegają siebie jako słabych i bez żadnych zasług; rodzaj używanego pisma – osoby posługujące się brajlem cenili sobie dbałość w dążeniu do osiągania społecznie uznawanych wartości, chcieli być zdecydowani w działaniu i osiągać zakładane cele, stawiali na niezawodność, niezależność, sumienność, wytrwałość w pracy, poszukiwanie nowych doświadczeń, pragnęli być odbierani jako osoby zaangażowane, wrażliwe, pilne i lojalne, dążyły do nawiązywania i utrzymywania przyjaźni, zwłaszcza z płcią przeciwną; system kształcenia – osoby zintegrowane dążyły do zwiększenia grona przyjaciół, choć obawiały się, że mogą się nie spodobać otoczeniu, jednocześnie jednak były bardziej pesymistycznie nastawione do życia, użalały się nad swoją przyszłością i koncentrowały na swojej osobie, ich duża doza samokrytycyzmu wywoływała niepokój w myśleniu o przyszłości, nie były też nastawione na współzawodnictwo. Nie stwierdzono statystycznego związku między cechami idealnego obrazu własnej osoby a miejscem zamieszkania. |