Abstrakt: |
Celem badania było poznanie obrazu rodziny wyrażanego w opiniach dzieci pochodzących z rodzin dysfunkcjonalnych: jakie są opinie dzieci na temat ich miejsca w rodzinie; jaki jest obraz matki, ojca i rodzeństwa przedstawiony w opiniach dzieci; jakie są inne obok rodziców ważne osoby w życiu badanych; w jakim stopniu dzieci dostrzegają problem, który zaistniał w ich rodzinie; jakie sposoby karania są stosowane w domach rodzinnych dzieci; jak dzieci oceniają sytuację finansową własnych rodzin; jak dzieci definiują rodzinę; jak wyobrażają sobie własną przyszłą rodzinę; co jest najważniejsze według badanych w życiu człowieka. Badaniem objęto 240 dzieci z szóstych i siódmych klas szkół podstawowych w dzielnicach Łazarz i Winogrady w Poznaniu; dobór szkół był losowy, dobór klas celowy – największa liczba dzieci z rodzin dysfunkcjonalnych (wskazane przez pedagogów). Posłużono się metodą biograficzną oraz statystyczną; zastosowano techniki: analizę dokumentów osobistych (wypracowań na temat własnej rodziny według sugerowanego schematu), egzemplifikację, ankietę audytoryjną, studium przypadku, wywiad swobodny (z pedagogami i wychowawcami). Materiał do badań uzyskano od 70 uczniów, analizę ograniczono do 50. Najczęstszą przyczyną dysfunkcjonalności rodziny była zła sytuacja materialna, następnie rozwód i separacja; mniejszy był wpływ choroby w rodzinie, alkoholizmu, wielodzietności, jednak współwystępujący ze złą sytuacją materialną lub/i rozwodem, determinował znaczne zaburzenia. Potwierdzono hipotezę, że rodzina dysfunkcjonalna negatywnie wpływa na wyniki dziecka oraz że pochodzenie z rodzin dysfunkcjonalnych wpływa na ukrywanie przez dzieci rzeczywistej sytuacji panującej w ich rodzinie (najczęściej ukrywano: sytuację finansową, alkoholizm, separację). Częściowo potwierdzono przypuszczenie, że socjalizacja do społecznej sytuacji rodziny dysfunkcjonalnej nie wpływa na ich oceny stanu jako nieprawidłowego (w większości dzieci nie przyznawały się do sytuacji panującej w domu; nawet jeśli zwracały uwagę na określone problemy, to ukrywały inne). Połowa zwracała uwagę pośrednio przez życzeniowe wymienianie zmian. Odpowiedzi dzieci na pytanie, co jest najgorsze dla rodziny, zawierały charakterystykę sytuacji z ich własnych domów. Potwierdzono założenie, że w większości przypadków obraz rodziców będzie wyidealizowany (rzadko wyrażano uczucia negatywne; zmieniano zawód rodzica na bardziej prestiżowy); w odniesieniu do większości dzieci potwierdzono założenie, że sytuacja rodziny dysfunkcjonalnej sprzyja powstawaniu tzw. miłości bezwarunkowej dzieci do rodziców. Potwierdzono przypuszczenie, że w deklarowanej hierarchii wartości szczęście rodzinne będzie zajmowało jedno z pierwszych miejsc (niewielka część wskazała wartości materialne, wymieniano też wykształcenie, pracę). Dziewczynki potrafiły bardziej realnie oceniać sytuację panującą w ich domu; w wypowiedziach brak było kompleksowego opisu dysfunkcjonalności; obecna rodzina nie stanowiła modelu przyszłej rodziny. |