Abstrakt: |
Przedmiotem badania była postawa nauczycieli szkół podstawowych wobec konfliktów w szkole. Badaniem objęto 40 nauczycieli klas IV-VIII szkół podstawowych w województwie kieleckim. Posłużono się metodą wywiadu oraz następującymi narzędziami badawczymi: Kwestionariuszem Spostrzegania Społecznego (M. Jarymowicz) do pomiaru samoakceptacji nauczyciela; skalą I-E (X. Gliszczyńska) do pomiaru umiejscowienia kontroli; kwestionariuszem T. Wacha opartym na technice M. Padlera i T. Boydela do pomiaru stylu reagowania w sytuacji konfliktu. Wyniki badania ujawniły, że zdaniem przeważającej większości nauczycieli konflikty szkolne pojawiają się przede wszystkim między uczniami (92,5%). Jedynie 7,5% badanych przyznało, że są one obecne również w relacji nauczyciel – uczeń. Ponad połowa respondentów widziała przyczyny konfliktów w uczniach (61%), następnie w stosunkach między uczniami (24,5%). Wpływ okoliczności zewnętrznych dostrzegło 11,4% badanych, sobie przypisało odpowiedzialność jedynie 3,1% nauczycieli. Możliwość zaistnienia konfliktów w klasie wzbudzała w badanych przede wszystkim negatywne emocje (po 89,5%), jak gniew, złość, zdenerwowanie, agresja, rozgoryczenie. Pozytywne emocje wskazało 10,5% nauczycieli i były to mobilizacja, troska, gotowość do niesienia pomocy. Konsekwencje konfliktów również były zdaniem badanych głównie nekorzystne (54,5%) – przede wszystkim w postaci negatywnych emocji i pogorszenia się relacji nauczyciel – uczeń, ale też zapowiedzi przyszłych konfliktów, spadku pozycji nauczyciela i podziału klasy. Pozytywne konsekwencje dostrzegło 45,5% badanych; zaliczyli oni do tej kategorii przede wszystkim umocnienie więzi między nauczycielem a uczniem (45,7%), następnie poprawienie atmosfery w klasie, zapobieganie przyszłym konfliktom, wzmocnienie pozytywnych cech ucznia oraz wzrost autorytetu nauczyciela. Analiza proporcji we wskazanych przez poszczególnych badanych konsekwencjach konfliktów ujawniła, że u połowy przeważały te pozytywne (50%), negatywne dominowały w wypowiedziach 30% badanych, równowaga między zaletami i wadami konfliktów ujawniła się u 20% nauczycieli. W odczuciu badanych to właśnie oni byli przede wszystkim odpowiedzialni za rozwiązanie zaistniałych konfliktów (82,5%). Na konieczność współpracy nauczyciela i ucznia w tym względzie wskazało 10% respondentów, a całą odpowiedzialność na ucznia zrzuciło 7,5% z nich. Analiza współzależności między poziomem samooceny nauczyciela a wykazywaną przez niego tendencją do współpracy z uczniami ujawniła, że niska samoocena sprzyjała niskiemu poziomowi współpracy z uczniem, a średnia samoocena – bardzo wysokiemu poziomowi współpracy. W przypadku wysokiej samooceny nauczycieli proporcje między niskim i wysokim poziomem współpracy wyrównywały się. Podobne tendencje wykazała analiza zależności między umiejscowieniem kontroli nauczyciela a tendencją do unikania konfliktów z uczniem. Badani o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli częściej woleli unikać konfliktów, nauczyciele o umiarkowanie wewnętrznym umiejscowieniu kontroli o wiele częściej wykazywali niską tendencję do unikania konfliktów. Wewnętrzne umiejscowienie kontroli sprzyjało wyrównywaniu się tych tendencji, z niewielką przewagą nieunikania konfliktów. |