Abstrakt: |
Celem badania było określenie poziomu zdolności empatycznych dzieci lekko upośledzonych umysłowo w zależności od postaw rodzicielskich matek. Próbowano stwierdzić, czy między dziećmi upośledzonymi umysłowo i o normalnym rozwoju umysłowym występują różnice w zakresie ujawnianych postaw empatycznych oraz czy istnieje jakakolwiek zależność między postawami rodzicielskimi matek a postawami empatycznymi, ujawnianymi przez dzieci lekko upośledzone umysłowo. Do pomiaru wykorzystano następujące techniki badawcze: test socjometryczny, kwestionariusz do badania postaw rodzicielskich (M. Ziemskiej), analizę dokumentacji, wywiad-rozmowę. W pierwszym etapie badania wzięło udział 105 uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim (55 chłopców i 50 dziewcząt; grupa kryterialna) oraz 110 uczniów o prawidłowym poziomie rozwoju intelektualnego (55 chłopców i 55 dziewcząt; grupa kontrolna). W drugim etapie (dotyczącym wpływu postaw matek na zachowania empatyczne dzieci upośledzonych) uczestniczyło 50 chłopców i 50 dziewcząt lekko upośledzonych umysłowo, przebadanych w pierwszym etapie. Wszyscy badani uczniowie byli w wieku od 13 do 15 lat. 80% dzieci pochodziło z rodzin robotniczych, około 15% z rodzin chłopskich, około 5% z inteligenckich. Wyniki badania opracowano statystycznie, na podstawie obliczenia wartości testu chi2 oraz współczynników siły związku. Badanie pokazało, że w grupie kryterialnej (uczniów upośledzonych) 40% badanych chłopców i 52% dziewcząt ujawniało wysoki poziom zachowań empatycznych; w grupie kontrolnej takie zachowania wykazywało 43,6% chłopców i 56,4% dziewcząt. Okazało się, że poziom zdolności empatycznych dzieci upośledzonych umysłowo nie różnił się w dużym stopniu od takich zachowań młodzieży o normalnym rozwoju intelektualnym. Czynnikiem różnicującym poziom ujawnianych zachowań empatycznych okazała się płeć – dziewczęta miały większą tendencję do okazywania empatii niż chłopcy, różnica ta nie miała jednak wartości statystycznie istotnej. Na niski poziom zachowań empatycznych miała niewątpliwie wpływ postawa matek wyrażająca się w poczuciu bezradności, bezsilności. Matki bardzo skoncentrowane na dziecku lekko upośledzonym umysłowo powodowały u niego zachowania bierne społecznie i egocentryczne. Na prawidłowy rozwój zdolności empatycznych dzieci i młodzieży lekko upośledzonych umysłowo miało niewątpliwie wpływ nie tylko doskonalenie tych umiejętności w procesie wychowawczo-dydaktycznym, lecz także podejmowanie działań terapeutycznych, ukierunkowanych na rodziców, by uformowały się w nich odpowiednie postawy rodzicielskie. |